کسبوکارهای فراگیر و فروپاشی اقتصاد مولد در ایران
در بیش از یک دهه اخیر در حالی شاهد رشد کسبوکارهای فراگیر در کشور بوده‌ایم که در گذشته حضور پلتفرم‌هایی مشابه اوبر یا وال‌مارت، نشانه توسعه‌یافتگی و پیشرفت قلمداد می‌شد و خلأ حضور آنها در بازار ایران دلیلی بر عقب‌ماندگی از دنیای پیشرفته.
محمدمهدی اشرفیان‌رهقی-مدرس دانشگاه و پژوهشگر: در بیش از یک دهه اخیر در حالی شاهد رشد کسبوکارهای فراگیر در کشور بوده‌ایم که در گذشته حضور پلتفرم‌هایی مشابه اوبر یا وال‌مارت، نشانه توسعه‌یافتگی و پیشرفت قلمداد می‌شد و خلأ حضور آنها در بازار ایران دلیلی بر عقب‌ماندگی از دنیای پیشرفته. اما اکنون مصادیق این کسب‌و‌کارها در کشور تحت عناوین مختلف استارت‌آپی، فروشگاه‌های زنجیره‌ای، شرکت‌های «های‌تک» و پلتفرم‌های کاربردی آن‌چنان توسعه و گسترش یافته است که تقریبا به عنوان نیاز روزمره محسوب می‌شوند و هر لحظه انتظار توسعه خدمات از آنها را داریم. هرچند در ظاهر وجود و تنوع گسترده این نوع از کسب‌و‌کارها موجب مدیریت تقاضا، افزایش اشتغال‌زایی و پاسخی مناسب به نیازهای جدید و متنوع جامعه قلمداد می‌شود؛ اما تأثیر و پیامدهای آن به‌خصوص در مسیر غیرمولدسازی اقتصاد کشور حائز اهمیت و نیازمند بررسی کارشناسانه است.
وقتی از اقتصاد مولد و کار مولد سخن به میان می‌آید، منظور آن نوع از کار و اشتغال است که نتیجه فعالیت در بخش‌های تولید و خدماتی است که بهره‌وری منابع را افزایش داده و اقتصاد را در مسیر پایدار قرار می‌دهد. البته از منظر مکاتب اقتصادی تعریف یکسانی از کار مولد ارائه نشده است. برای مثال از منظر دیدگاه مارکسیستی کار مولد صرفا کاری است که ارزش اضافی برای سرمایه تولید می‌کند، نه لزوما تولید کالای فیزیکی. از همین رو کارکردن در یک پلتفرم به‌عنوان راننده اگر در خدمت نظام سرمایه‌داری باشد مولد است، اما اگر همان کار را مستقلا انجام دهد، نامولد محسوب می‌شود. همچنین آدام اسمیت معتقد است هر کاری که در چرخه تقسیم کار اجتماعی مشارکت کند و به تولید ثروت بینجامد، مولد است. مارکس نیز در نظریه توسعه خود مطرح می‌کند که سرمایه‌داری با تمرکز سرمایه و کاهش نرخ سود، به سمت بحران پیش می‌رود. این روند، نیروی کار را از بخش‌های مولد (صنعت/ کشاورزی) به سمت مشاغل کاذب (مثل دلالی) سوق می‌دهد. این تنها بخشی از دیدگاه‌های بعضا متفاوت در میان اندیشمندان اقتصادی دنیا درخصوص کار مولد و اقتصاد مولد است. از نگاه این نوشتار همان‌گونه که تأکید شد، کار و اقتصاد مولد زمانی به وقوع می‌پیوندد که تولید و رشد اقتصادی کشور به شکلی پایدار و متوازن تحقق پذیرد و عدالت در انحای گوناگون آن از عدالت رویه‌ای تا عدالت توزیعی محقق شود.
اخبار مرتبط
شبکه شرق