بررسی علمی ماجرای ابرهای عجیب دماوند؛ خبری از دیو و آتشفشان نیست!

به گزارش خبرنگار دانش و فناوری گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در روزهای اخیر، تصاویر چشم‌نواز اما عجیب از قله دماوند در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود؛ تصاویری که قله مرتفع ایران را با پوششی از ابرهای سفید و منظم شبیه «کلاه» یا «بشقاب پرنده» نشان می‌دهد. این منظره که ابتدا شائبه‌هایی درباره احتمال فوران آتشفشان دماوند ایجاد کرد، به گفته کارشناسان زمین‌شناسی و هواشناسی، تنها یک پدیده کاملاً طبیعی و جوی است.

 

ابر مشاهده شده بر فراز قله دماوند ناشی از فرایندهای طبیعی مانند بخار آب حاصل از ذوب برف و یخ، خروج گازهای گوگردی، و فعالیت‌های حرارتی داخلی آتشفشان است، و نه نشانه‌ای از فوران قریب‌الوقوع. کارشناسان زمین‌شناسی تأکید می‌کنند که دماوند یک آتشفشان فعال است اما در وضعیت پایدار قرار دارد و این پدیده به خودی خود نگران‌کننده نیست.

 

گرم شدن هوا در فصل تابستان باعث ذوب برف و یخ روی قله می‌شود و بخار غلیظی از دهانه آتشفشان خارج می‌شود.

 

دماوند همواره گازهای مختلفی مانند گاز گوگردی و فرومرولیک و همچنین بخار آب از دهانه‌اش خارج می‌کند.

 

کارشناسان توضیح می‌دهند این ابرها، که در علم هواشناسی «ابرهای کلاهکی» یا Lenticular Clouds نام دارند، زمانی شکل می‌گیرند که توده‌های هوای مرطوب در برخورد با کوه دماوند به سمت بالا رانده می‌شوند، در اثر سرد شدن ناگهانی متراکم می‌گردند و لایه‌هایی صاف و لنزی‌شکل تشکیل می‌دهند. این ابرها حتی در صورت وزش باد شدید، تقریباً ثابت به نظر می‌رسند.

 

یک زمین‌شناس، در توضیحی تاکید کرده است که چنین صحنه‌هایی هیچ نشانه‌ای از فوران قریب‌الوقوع آتشفشان نیست و بخاراتی که گاهی دیده می‌شود بیشتر ناشی از فعالیت‌های طبیعی فومرولی (خروج بخار و گاز از شکاف‌های آتشفشان) است که در دماوند سابقه‌ای طولانی دارد.

 

این سابقه طولانی حتی خود را در اشعار شاعرانی مثل ملک‌الشعرای بهار نیز نشان داده است:

 

ای دیو سپید پای در بند

ای گنبد گیتی ای دماوند

 

از سیم به سر، یکی کله‌خود

ز آهن به میان یکی کمربند

 

تا چشم بشر نبیندت روی

بنهفته به ابر چهر دلبند

 

تا وارهی از دم ستوران

وین مردم نحس دیو مانند

 

با شیر سپهر بسته پیمان

با اختر سعد کرده پیوند

 

 

 

به جز ابرهای کلاهکی، پدیده‌های دیگری هم در ارتفاعات دماوند دیده می‌شود:

 

ابرهای چندلایه (Stacked Lenticular): شبیه چند «بشقاب پرنده» روی هم.

 

ابرهای شِبه‌کلاه (Cap Clouds): درست روی نوک قله می‌نشینند، مثل کلاهی بر سر کوه.

 

ابرهای موجی (Wave Clouds): به‌صورت رشته‌های مواج در پشت قله کشیده می‌شوند.

این اشکال خاص و گاهی نادر، جلوه‌ای خیره‌کننده به آسمان البرز می‌دهند و سبب جذابیت بصری منحصر به‌فرد دماوند شده‌اند.

 

تصاویر اخیر دماوند نه از خطری قریب‌الوقوع حکایت دارد و نه از فعالیت غیرعادی آتشفشان. بلکه بازتابی از زیبایی‌های طبیعی و بازی شگفت‌انگیز جریان‌های هوا با قله‌ای است که از دیرباز نماد استقامت و شکوه سرزمین ایران بوده است.

 

جالب است بدانید، مازنداران تاریخی و اساطیری از نظر جغرافیایی سرزمینی در خاوران و مشرق خراسان بوده که با مازندران امروزی از نظر موقعیت مکانی متفاوت است.