آبشار ژئوپلیتیک جنگ روسیه و اوکراین در بالکان
منطقه بالکان با تاریخ پرتنش و پیچیدگی‌های هویتی و سیاسی خود، همواره به عنوان «انبار باروت اروپا» شناخته شده است. نمونه آشکار آن، ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند در سارایوو در سال ۱۹۱۴ بود که جرقه جنگ جهانی اول را روشن کرد و اروپا را به بحران کشاند. فروپاشی یوگسلاوی در دهه ۱۹۹۰ نیز موجی از جنگ‌ها و تجزیه‌طلبی را به دنبال داشت که با مداخله ناتو در کوزوو در سال ۱۹۹۹ به اوج خود رسید.
محسن سوهانی-پژوهشگر میان‌رشته‌ای و استاد دانشگاه: منطقه بالکان با تاریخ پرتنش و پیچیدگی‌های هویتی و سیاسی خود، همواره به عنوان «انبار باروت اروپا» شناخته شده است. نمونه آشکار آن، ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند در سارایوو در سال ۱۹۱۴ بود که جرقه جنگ جهانی اول را روشن کرد و اروپا را به بحران کشاند. فروپاشی یوگسلاوی در دهه ۱۹۹۰ نیز موجی از جنگ‌ها و تجزیه‌طلبی را به دنبال داشت که با مداخله ناتو در کوزوو در سال ۱۹۹۹ به اوج خود رسید. این زمینه تاریخی نشان می‌دهد بالکان نه‌تنها یک نقطه جغرافیایی، بلکه آزمایشگاهی طبیعی برای مطالعه رقابت قدرت‌هاست. امروز جنگ اوکراین به عنوان یک شوک خارجی سیستمیک (Systemic External Shock) اثرات آبشاری خود را به بالکان منتقل کرده است. این کلیدواژه آبشار ژئوپلیتیک به معنای انتشار اثرات یک بحران بزرگ از یک منطقه به مناطق همجوار و تعامل آن با شبکه‌های پیچیده بازیگران داخلی و بین‌المللی است. فشار نظامی و اقتصادی روسیه در شرق اروپا، سیاست‌های ناتو و اتحادیه اروپا و واکنش دولت‌ها و گروه‌های قومی در بالکان، همگی بخشی از این زنجیره پیچیده هستند.
صربستان نمونه‌ای بارز از سیاست دوگانه شرق-غرب است. این کشور تحت رهبری الکساندار ووچیچ، هم همگرایی محدود با اتحادیه اروپا را دنبال می‌کند و هم روابط استراتژیک خود با روسیه و چین را حفظ کرده است. در سطح داخلی، اعتراضات علیه فساد، پروژه‌های زیست‌محیطی پرحاشیه و محدودیت رسانه‌های مستقل نشان می‌دهد که ناسیونالیسم به عنوان ابزار بسیج سیاسی و کنترل اجتماعی استفاده می‌شود. از منظر اقتصادی و انرژی، وابستگی حدود ۵۰درصدی به گاز روسیه، سرمایه‌گذاری‌های زیرساختی کلان چین از طریق ابتکار کمربند و جاده (Belt and Road Initiative – BRI) و دریافت تسلیحات از روسیه، محدودیت‌های عملی برای اتخاذ سیاست کاملا غرب‌گرایانه را ایجاد کرده است. این وضعیت، نمونه‌ای از توازن شکننده قدرت و فشارهای آبشاری خارجی است که صربستان را به مرکز ثقل سیاست بالکان تبدیل کرده است.
اخبار مرتبط
شبکه شرق