اهمیت سازمان شانگهای پلاس/ سفر رئیس جمهور به پکن چه اهدافی دارد؟
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو؛ در تاریخ یکشنبه، ۹ شهریور ۱۴۰۴، مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور اسلامی ایران به منظور شرکت در اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) و اجلاس «شانگهای پلاس» عازم شهر بندری تیانجین در کشور چین شد. این سفر نخستین حضور پزشکیان به عنوان رئیس‌جمهور ایران در این سازمان است و با توجه به موقعیت بین‌المللی چین و اهمیت اجلاس، پیامی ویژه برای تقویت روابط منطقه‌ای و بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران دارد.
اجلاس سازمان همکاری شانگهای؛ نقطه عطفی در همکاری‌های بین‌المللی
طبق اعلام وزارت امور خارجه چین، اجلاس سال ۲۰۲۵ سازمان همکاری شانگهای در تاریخ‌های ۳۱ اوت و ۱ سپتامبر (۹ و ۱۰ شهریور ماه) در شهر تیانجین برگزار می‌شود. این اجلاس با ریاست شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، برگزار شده و در آن مقامات عالی‌رتبه بیش از ۳۰ کشور به بحث و تبادل نظر می‌پردازند. در این اجلاس، موضوعات مهمی همچون وضعیت و چشم‌اندازهای گسترش همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی میان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، و مسائل جاری منطقه‌ای و بین‌المللی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
رئیس‌جمهور چین از مقامات عالی‌رتبه کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، از جمله پزشکیان و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، دعوت کرده است تا در این اجلاس حضور یابند و با یکدیگر به رایزنی و تقویت همکاری‌ها بپردازند. به طور خاص، رهبران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای روز دوشنبه، ۱۰ شهریورماه، در قالب اجلاس «شانگهای پلاس» به گفت‌وگو و تبادل نظر خواهند پرداخت.
سازمان شانگهای چیست؟
سازمان همکاری شانگهای (SCO) یکی از مهم‌ترین و بزرگترین سازمان‌های بین‌المللی اوراسیایی است که با هدف تقویت همکاری‌های چندجانبه امنیتی، اقتصادی و سیاسی تشکیل شده است. این سازمان ابتدا در سال ۱۹۹۶ با نام «شانگهای ۵» توسط کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان تأسیس شد. هدف اولیه این سازمان ایجاد موازنه در برابر نفوذ ایالات متحده آمریکا و پیمان ناتو در منطقه اوراسیا بود. بعدها، ازبکستان نیز به این سازمان پیوست و در نهایت نام آن به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر یافت.
اعضای این سازمان اکنون شامل کشورهای چین، هند، ایران، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان، روسیه، تاجیکستان، ازبکستان و بلاروس هستند. علاوه بر این اعضای اصلی، کشورهای دیگری همچون مغولستان به عنوان عضو ناظر و ارمنستان، جمهوری آذربایجان، کامبوج، نپال، سریلانکا، ترکیه، عربستان سعودی، قطر، مصر، کویت، مالدیو، میانمار، امارات و بحرین نیز به عنوان شرکای گفت‌وگو با سازمان همکاری شانگهای مشارکت دارند.
عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای
جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۰۵ به عنوان عضو ناظر به این سازمان پیوست و پس از گذشت سال‌ها، در نهایت در سال ۲۰۲۱ به عضویت کامل در این سازمان دست یافت. این فرآیند پس از تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل و رفع محدودیت‌های قانونی ایران در ارتباط با تحریم‌های سازمان ملل در پی برجام انجام شد. نهایتاً در اجلاس بیست‌ویکم سازمان همکاری شانگهای که در سال ۲۰۲۱ در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان برگزار شد، عضویت رسمی ایران در این سازمان به تصویب رسید و لایحه الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای در تاریخ ۶ آذر ۱۴۰۱ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید.
همچنین، در اجلاس مجازی سران کشورهای عضو این سازمان که در ۴ ژوئیه ۲۰۲۳ در هند برگزار شد، عضویت جمهوری اسلامی ایران به‌طور رسمی تصویب و اعلام شد. این عضویت برای ایران یک دستاورد بزرگ محسوب می‌شود که نه تنها در حوزه اقتصادی بلکه در بعد سیاسی و امنیتی نیز ظرفیت‌های قابل توجهی را فراهم آورده است.
اهمیت اقتصادی و سیاسی سازمان همکاری شانگهای برای ایران
سازمان همکاری شانگهای با جمعیتی بالغ بر ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر و در اختیار داشتن بیش از ۴۰ درصد از اقتصاد جهانی، ظرفیت‌های کم‌نظیری برای گسترش همکاری‌ها میان کشورهای عضو و همچنین دیگر کشورها دارد. دکتر مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور اسلامی ایران، پیش از عزیمت به بندر تیانجین، از این اجلاس به عنوان یک فرصت تاریخی برای تقویت چندجانبه‌گرایی، توسعه همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی و همچنین ارتقای صلح و امنیت منطقه‌ای و جهانی یاد کرده است.
پزشکیان در ادامه افزود:«حضور جمهوری اسلامی ایران در این چارچوب، تلاشی است در راستای تقویت چندجانبه‌گرایی در برابر یک‌جانبه‌گرایی و تمامیت‌خواهی که از سوی برخی بلوک‌های غربی دنبال می‌شود.»
به گفته او، این نشست فرصتی ارزشمند برای تقویت روابط بین‌المللی ایران و کشورهای منطقه است و ایران به دنبال نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌ها و همکاری‌ها در زمینه‌های علمی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و امنیتی خواهد بود.
یکی از مهم‌ترین برنامه‌های رئیس‌جمهور ایران در این سفر، دیدار دوجانبه با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه است. طبق گزارشات، این دیدار روز دوشنبه ۱۰ شهریورماه ۱۴۰۴ در حاشیه اجلاس شانگهای برگزار خواهد شد. رئیس‌جمهور روسیه، ایران را شریکی دیرینه و قابل اعتماد خوانده و تأکید کرده است که مسائل مختلف از جمله برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران در دستور کار این دیدار قرار خواهد گرفت. این دومین دیدار دو رئیس‌جمهور پس از دیدار آنها در کاخ کرملین در ۲۸ دیماه ۱۴۰۳ است که در آن معاهده جامع راهبردی میان دو کشور به امضاء رسید.
پزشکیان در سخنانی پیش از عزیمت به چین، هدف خود از این سفر را ارتقای صلح و امنیت در منطقه و جهان و بهبود شرایط توسعه و رفاه ملت‌ها عنوان کرده و افزوده است:«این تعاملات است که زمینه همزیستی آرام و همکاری سازنده در عرصه بین‌المللی را فراهم می‌آورد.»
تقویت چندجانبه‌گرایی و همکاری با کشورهای همسایه
یکی از رویکردهای ثابت جمهوری اسلامی ایران، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و چندجانبه بوده است. سیاست‌هایی که در دولت جدید نیز مورد تأکید قرار دارد. رئیس‌جمهور پزشکیان در ادامه به اهمیت این رویکرد اشاره کرده و بیان کرده است:«حضور ایران در سازمان همکاری شانگهای، گامی بزرگ برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و سیاسی با کشورهای همسایه و منطقه است. این سازمان می‌تواند ظرفیت‌های فراوانی را برای همکاری‌های ایران فراهم کند.»
اهداف ایران در سازمان همکاری شانگهای
ایران با توجه به موقعیت ژئوپولیتیکی ویژه‌اش، می‌تواند به عنوان پل ارتباطی میان کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای ایفای نقش کند. ایران با توانمندی‌های بی‌نظیر خود در حوزه انرژی و قدرت دفاعی داخلی می‌تواند در تقویت امنیت و صلح منطقه‌ای و جهانی سهیم باشد. همچنین با توجه به ظرفیت‌های فراوان اقتصادی ایران، می‌توان انتظار داشت که این کشور بتواند در حوزه‌های مختلف از جمله انرژی، تجارت و ترانزیت با کشورهای عضو همکاری‌های گسترده‌ای داشته باشد.
سازمان همکاری شانگهای به‌رغم دستاوردهای فراوان، همچنان با چالش‌هایی در زمینه همگرایی میان اعضا مواجه است. به‌ویژه در میان کشورهایی مانند هند و پاکستان که اختلافات سیاسی و امنیتی دارند. با این حال، تلاش کشورهای عضو برای تقویت همکاری‌های اقتصادی، امنیتی و اجتماعی همچنان ادامه دارد و می‌توان انتظار داشت که این سازمان در آینده نقش بسیار پررنگ‌تری در حفظ امنیت و توسعه اقتصادی در منطقه ایفا کند.
اخبار مرتبط
خبرگزاری دانشجو