دیپلماسی پیرامونی؛ اولویت نخست لاریجانی

سفر علی لاریجانی به عراق و لبنان، نخستین مأموریت خارجی او به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی، نشانه‌ای روشن از جهت‌گیری سیاست امنیتی–خارجی تهران در ماه‌های پیش‌رو است. لاریجانی در آغاز مسئولیت جدید خود، پرونده‌ای را گشوده که از اهمیت راهبردی برخوردار است؛ «تقویت روابط امنیتی و سیاسی با همسایگان نزدیک». این رویکرد، که می‌توان آن را «دیپلماسی پیرامونی» نامید، بر این اساس شکل گرفته که ثبات و امنیت جمهوری اسلامی ایران تا حد زیادی به امنیت کشورهای همجوار وابسته است و معادلات پس از تجاوز آمریکا و اسرائیل به ایران سبب شده تا تهران دست به تغییر و بازیابی نفوذ منطقه ای خود بزند.

امضای موافقت‌نامه امنیتی دوجانبه ایران و عراق، مهم‌ترین هدف بخش نخست این سفر بود. این توافق، از نگاه لاریجانی، گامی اساسی در همگرایی امنیتی دو کشور و ایجاد چارچوبی پایدار برای مقابله با تهدیدات مشترک به شمار می‌آید. او در اظهاراتش به‌طور آشکار بر این نکته تأکید کرد که امنیت ایران و امنیت همسایگان، به‌ویژه عراق، درهم‌تنیده است. همین نگاه، تفاوتی آشکار با رویکرد برخی قدرت‌های فرامنطقه‌ای دارد که امنیت را کالایی انحصاری برای خود تعریف می‌کنند. انتخاب عراق و لبنان به‌عنوان نخستین مقاصد سفر، حامل پیام‌های سیاسی متعددی است؛ از تثبیت جایگاه ایران در معادلات امنیتی غرب آسیا تا ارسال سیگنال به بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی مبنی بر اینکه تهران در تعامل با همسایگان، نقش‌آفرین و ابتکاردهنده است.

یکی از مهم‌ترین محورهای تحلیل پیرامون این سفر، ارتباط مستقیم آن با روندهای امنیتی حساس در عراق و لبنان است. در ماه‌های اخیر، موضوع «خلع سلاح گروه‌های مقاومت» در این دو کشور، تحت فشار برخی جریان‌های داخلی و بازیگران خارجی، به یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل تبدیل شده است. دولت عراق در توافقات امنیتی، خواهان نظارت و محدودسازی برخی فعالیت‌های گروه‌های مسلح غیردولتی و انحصار سلاح در دست دولت بوده و در لبنان نیز برخی جریان‌های سیاسی با حمایت غرب، مسئله سلاح حزب‌الله را به‌طور جدی پیگیری می‌کنند.