ساختمان‌های فرهنگی و ورزشی میراث فراموش‌شده معماری نفتی

به تبع اعطای امتیاز دارسی در سال 1901 جست‌وجو برای کشف و بهره‌برداری از نفت در غرب و جنوب غرب ایران انجام شد که در نهایت پس از حدود هفت سال ناکامی، در سال 1908، نفت در میزانی که سرمایه‌گذاری در آن سودآور بود، در مسجد سلیمان به دست آمد.

سید‌علیرضا  سیدی-پژوهشگر دکتری معماری  دانشگاه تگزاس تک:   به تبع اعطای امتیاز دارسی در سال 1901 جست‌وجو برای کشف و بهره‌برداری از نفت در غرب و جنوب غرب ایران انجام شد که در نهایت پس از حدود هفت سال ناکامی، در سال 1908، نفت در میزانی که سرمایه‌گذاری در آن سودآور بود، در مسجد سلیمان به دست آمد. به‌این‌ترتیب شرکت نفت انگلیس و پرشیا شکل گرفت که با تغییر نام پرشیا به ایران در جوامع بین‌المللی به شرکت نفت انگلیس و ایران تبدیل شد که حدود 50 سال صنعت نفت ایران را در قبضه داشت که سهام‌دار عمده آن دولت بریتانیا بود. پس از ملی‌شدن صنعت نفت ایران، شرکت یادشده به بریتیش‌پترولیوم تغییر نام داد و در ایران نیز شرکت ملی نفت ایران پدید آمد که در بسیاری از موارد میراث‌دار همان اصول شرکت انگلیسی بود، به نحوی که تا به امروز نیز برخی از این اصول ادامه یافته است.

با کشف نفت در جنوب غرب ایران سبک جدیدی از سکونت در این مناطق شکل گرفت. در شمال شرق و جنوب خوزستان به ترتیب شهرهای مسجد سلیمان و آبادان پدید آمدند که شکل‌گیری و توسعه آنها بیش از هر عاملی، تحت تأثیر نفت بود. در واقع مسجد سلیمان به تبع برخورداری از ذخایر نفتی درخورتوجه و حفر چاه‌های نفتی، به مرکز استخراج نفت تبدیل شد؛ به‌طوری‌که در بدو پیدایش میدان نفتون و در اسناد انگلیسی‌زبان در برخی موارد Oil Fields نامیده می‌شد. آبادان نیز ناشی از برپایی پالایشگاه نفت و زیرساخت‌های حمل‌ونقل به محل پالایش و انتقال نفت تبدیل شد. این پالایشگاه در سال‌های اواخر دهه 1940 (اواخر دهه 1320)، بزرگ‌ترین پالایشگاه دنیا بود و دارایی‌های بریتانیا در این شهر، بیشترین سرمایه‌گذاری منفردش در خارج از مرزهای بریتانیا به حساب می‌آمد.