مرگ تدریجی تالاب‌های کرمانشاه؛ هشیلان و سراب نیلوفر در آستانه نابودی

به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، دو نگین طبیعی غرب کشور، تالاب‌های هشیلان و سراب نیلوفر کرمانشاه، این روزها به شدت در معرض خطر قرار دارند. کاهش بارندگی، برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی و سوءمدیریت منابع آبی، باعث شده این زیست‌بوم‌های ارزشمند در حال خشک شدن باشند. گزارش‌های رسمی حاکی از این هستند که هشیلان ممکن است تا چند هفته آینده کاملاً خشک شود و تنها یک سوم وسعت سراب نیلوفر آب دارد.

تالاب هشیلان، واقع در نزدیکی کرمانشاه، زمانی به‌عنوان ذخیره‌گاه مهم آب زیرزمینی و زیستگاه پرندگان مهاجر شناخته می‌شد. این تالاب علاوه بر اهمیت زیست‌محیطی، نقش مؤثری در تنظیم اقلیم محلی داشت.

براساس گفته‌های رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان کرمانشاه، گرمای شدید اخیر باعث شده دبی ورودی تالاب از سرچشمه سراب سبزعلی به نزدیک صفر برسد و هشدار داده شده است که این تالاب ممکن است تنها تا بیست روز آینده دوام بیاورد.

در همین حال، تنها یک سوم از وسعت سراب نیلوفر کرمانشاه در حال حاضر دارای آب است و این سراب نیز تا حدودی خروجی ندارد.

سراب نیلوفر که زمانی با گل‌های نیلوفر زرد شناخته می‌شد، حالا از رشد آن‌ها خبری نیست و جای آن را نیلوفرهای صورتی گرفته‌اند. تلاش‌ها برای احیای نیلوفر زرد هم با شکست مواجه شده است؛ اما در آزمایشگاه، تعداد محدودی پیاز همچنان حفظ شده‌اند.

خشک شدن این تالاب‌ها روی معیشت محلی نیز تاثیر گذاشته است. کشاورزان و گردشگران دیگر توانی در تأمین معیشت روزمره ندارند و بسیاری از ساکنان منطقه مجبور به مهاجرت شده‌اند.

این بحران تهدیدی جدی برای تنوع زیستی است؛ پرندگان مهاجر زیستگاه‌های خود را از دست داده‌اند و گونه‌های بومی گیاهی و جانوری در معرض خطر قرار دارند.

مسئولان محیط‌زیست و نهادهای مرتبط قول‌هایی برای احیا داده‌اند؛ از جمله تغذیه مصنوعی، آبرسانی سیار، و ممنوعیت چاه‌های غیرمجاز. اما تا کنون اثری در توقف روند خشک شدن‌ها مشاهده نشده است.

هشدارهای جدی درباره خشک شدن هشیلان و سراب نیلوفر

رئیس اداره محیط‌زیست شهرستان کرمانشاه، وضعیت این دو تالاب را «بسیار بحرانی» توصیف کرد و گفت: گرمای شدید و کاهش بارندگی‌های امسال باعث شده ورودی آب به تالاب هشیلان تقریباً به صفر برسد. سرچشمه اصلی تالاب یعنی سراب سبزعلی، دیگر دبی قابل توجهی ندارد و هشیلان در حال حاضر تنها با باقی‌مانده ذخایر قبلی زنده است. اگر این روند ادامه پیدا کند، پیش‌بینی ما این است که هشیلان ظرف بیست روز آینده به‌طور کامل خشک شود.

وی درباره وضعیت سراب نیلوفر نیز افزود: متأسفانه تنها حدود یک‌سوم از مساحت سراب نیلوفر دارای آب است و به دلیل کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی، خروجی آن نیز از کار افتاده است. نیلوفرهای آبی زرد که زمانی شهرت جهانی داشتند، دیگر رشد نمی‌کنند و جای خود را به گونه‌های غیربومی داده‌اند. تلاش‌هایی برای احیای نیلوفر زرد انجام شده، اما تاکنون نتیجه‌ای نداشته است.

این مقام مسئول با اشاره به پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی هشدار داد: خشک شدن این تالاب‌ها فقط از بین رفتن یک جاذبه طبیعی نیست؛ ما با تهدید جدی برای تنوع زیستی منطقه روبه‌رو هستیم. پرندگان مهاجر زیستگاه خود را از دست داده‌اند و احتمال دارد برخی گونه‌های بومی به‌طور کامل از بین بروند. از طرف دیگر، معیشت روستاییان اطراف که بر پایه کشاورزی و گردشگری بوده، به‌شدت آسیب دیده است.

وی همچنین بر نقش مدیریت منابع آبی در این بحران تأکید کرد و گفت: برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، حفر چاه‌های غیرمجاز و انتقال آب برای کشاورزی بدون در نظر گرفتن حق‌آبه تالاب‌ها از عوامل اصلی این فاجعه است. اگر مصرف آب کنترل نشود و حق‌آبه زیست‌محیطی این دو تالاب تأمین نگردد، حتی در صورت بارش‌های مناسب نیز بازگشت به شرایط گذشته بسیار دشوار خواهد بود.

در پایان، رئیس اداره محیط‌زیست کرمانشاه خواستار ورود جدی‌تر نهادهای ملی شد و تصریح کرد: احیای تالاب هشیلان و سراب نیلوفر دیگر از توان استان خارج است. ما نیازمند اعتبارات ویژه، همکاری وزارت نیرو برای تأمین آب، و عزم ملی در سطح دولت هستیم. اگر امروز اقدامی جدی صورت نگیرد، احتمالاً تا پاییز امسال این دو تالاب به‌طور کامل از بین خواهند رفت و خسارتی جبران‌ناپذیر به کرمانشاه و کشور وارد خواهد شد.