اصفهان؛ از باغ‌شهر تا کلان‌شهر خاکستری

اصفهان روزگاری به باغ‌های سرسبزش شهره بود؛ شهری که رودخانه زاینده‌رود همچون شریانی زنده در رگ‌هایش جریان داشت و حیات را به هر باغ، هر محله و هر کوچه می‌رساند. اما امروز، وقتی در دل تابستان بر بستر ترک‌خورده رود قدم می‌زنی، به‌سختی می‌توان باور کرد که اینجا همان «باغ‌شهر ایران» است. تصاویر ماهواره‌ای ۱۳۶۳ و ۱۳۹۹ گواهی روشن‌اند بر این واقعیت تلخ: سطح سبز اصفهان نه‌تنها افزایش نیافته، بلکه به‌ شکل چشمگیری کاهش یافته است.

عاطفه علیان:  اصفهان روزگاری به باغ‌های سرسبزش شهره بود؛ شهری که رودخانه زاینده‌رود همچون شریانی زنده در رگ‌هایش جریان داشت و حیات را به هر باغ، هر محله و هر کوچه می‌رساند. اما امروز، وقتی در دل تابستان بر بستر ترک‌خورده رود قدم می‌زنی، به‌سختی می‌توان باور کرد که اینجا همان «باغ‌شهر ایران» است. تصاویر ماهواره‌ای ۱۳۶۳ و ۱۳۹۹ گواهی روشن‌اند بر این واقعیت تلخ: سطح سبز اصفهان نه‌تنها افزایش نیافته، بلکه به‌ شکل چشمگیری کاهش یافته است.

حمیدرضا افشاری، پژوهشگر تاریخ محیط‌ زیست ایران، در گفت‌وگویی توضیح می‌دهد: «اصفهان همیشه شهری نیمه‌خشک بوده، اما آنچه این شهر را متمایز می‌کرد وجود زاینده‌رود و شبکه مادی‌ها بود. این سیستم سنتی، آب را عادلانه به باغ‌ها و محلات می‌رساند و به همین دلیل بود که اصفهان در دل حاشیه کویر به باغ‌شهر بدل شد». تا دهه ۱۳۶۰ هنوز بسیاری از باغ‌های قدیمی پابرجا بودند. مردم در حاشیه مادی‌ها قدم می‌زدند و درختان چنار چهارباغ سایه خود را بر رهگذران می‌گستردند. اما خشکی زاینده‌رود که از دهه ۱۳۷۰ شدت گرفت، این تصویر را دگرگون کرد. بررسی داده‌های فضایی نشان می‌دهد سطح سبز اکولوژیک (باغ‌ها) و فضای سبز تحت مدیریت شهرداری (پارک‌ها) در طول ۳۶ سال کاهش یافته است. به گفته فاطمه زمانی، کارشناس سنجش از دور، «در تصاویر سال ۱۳۶۳ لکه‌های سبز وسیعی در اطراف شهر دیده می‌شود، اما در سال ۱۳۹۹ این لکه‌ها کوچک‌تر و پراکنده‌تر شده‌اند و بسیاری از آنها به اراضی ساختمانی و صنعتی بدل شده‌اند». این داده‌ها آشکار می‌سازند که برخلاف ادعاهای فضای مجازی، فضای سبز اصفهان عامل خشکی زاینده‌رود نیست؛ بلکه خود قربانی آن است.