علوم انسانی اسلامی؛ ابزار پیشرفت و حکمرانی ایران
به گزارش گروه دانشگاه ، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در اولین نشست شبکه تخصصی تحول در علوم انسانی سازمان بسیج اساتید کشور با شعار (استاد بسیجی؛ تحول در علوم انسانی، الگوی پیشرفت ایرانی اسلامی) با ابراز خرسندی از حضور در جمع اساتید برجسته و صاحب‌نظر، اظهار کرد: این نشست فرصتی برای بازخوانی دستاوردها، نقد کاستی‌ها و ترسیم آینده‌ای روشن برای تحول بنیادین علوم انسانی در کشور است.
وی با مرور اقدامات انجام‌شده از ابتدای انقلاب اسلامی تاکنون، بیان کرد: پیش از انقلاب، ما در کشور نه دانشکده علوم انسانی اسلامی داشتیم، نه پژوهشگاه‌های مرتبط. امروز اما ده‌ها مرکز علمی در این عرصه کار می‌کنند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در چهار دهه اخیر، به‌ویژه سه دهه گذشته و به طور خاص دو دهه اخیر، تحولات عظیمی رخ داده است. از تولید نظریه‌های فلسفی و روش‌شناسی در علوم انسانی اسلامی گرفته تا تربیت استادان و پژوهشگران متخصص، همه نشان می‌دهد که ما در نقطه شروع نیستیم و نباید دستاوردهای ارزشمند گذشته را نادیده گرفت.
ظرفیت نخست: فلسفه و مبانی علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام خسروپناه نخستین ظرفیت مهم کشور را رشد فلسفه علوم انسانی اسلامی دانست و گفت: ایران در این زمینه در جهان اسلام بی‌نظیر است. کارهای بزرگی در حوزه هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، ارزش‌شناسی و انسان‌شناسی علوم انسانی انجام شده است. آثار شخصیت‌هایی چون علامه طباطبایی، شهید مطهری، آیت‌الله مصباح یزدی و آیت‌الله جوادی آملی و شاگردان آن‌ها بنیان‌های محکمی برای علوم انسانی اسلامی فراهم کرده است.
او اضافه کرد: در حوزه روش‌شناسی نیز اقدامات ارزشمندی انجام شده است؛ برای نمونه، دانشگاه امام صادق(ع) کتابی جامع درباره روش‌شناسی نظام فکری مقام معظم رهبری منتشر کرده و پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌های مختلف آثاری ارزشمند در این زمینه ارائه کرده‌اند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی دومین ظرفیت را حکمرانی علوم انسانی دانست و توضیح داد: حکمرانی شامل سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری، ساختارسازی، اجرا و نظارت است. خوشبختانه در شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای تحول و ارتقای علوم انسانی اقدامات موثری در این زمینه انجام شده است.
حجت‌الاسلام خسروپناه افزود: امروز می‌دانیم تحول، اسلامی‌سازی، بومی‌سازی و روزآمدی علوم انسانی چه معنایی دارد و برای آن سیاست‌ها و ساختارهای لازم طراحی شده است. صدها سرفصل درسی بازنگری و به‌روز شده و رشته‌های جدیدی بر اساس نیاز جامعه اسلامی طراحی شده است.
وی ظرفیت سوم را تربیت استادان و محققان توانمند برشمرد و گفت: در دهه‌های گذشته تعداد استادان متعهد و آشنا با مبانی اسلامی علوم انسانی انگشت‌شمار بود، اما امروز در بسیاری از رشته‌ها ده‌ها و حتی صدها استاد و پژوهشگر برجسته با رویکرد اسلامی فعالیت می‌کنند. این اساتید شاگردان متعددی تربیت کرده‌اند که خود در حال حاضر هیئت علمی دانشگاه‌های کشورند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با ذکر نمونه‌ای از یک استاد برجسته پرستاری که نظریه پرستاری حکیمانه را تدوین و منتشر کرده و حتی در دانشگاه‌های آمریکا نیز ارائه داده است، افزود: این نمونه نشان می‌دهد علوم انسانی اسلامی قابلیت تبدیل به نظریه‌های علمی روزآمد و کاربردی در سطح بین‌المللی را دارد.
عبور از چالش‌ها و نگاه به آینده
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با یادآوری خاطراتی از آغاز شکل‌گیری ارتباط حوزه و دانشگاه در اوایل دهه شصت و نقش شهید صدر و آیت‌الله مصباح یزدی در بنیان‌گذاری فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی، گفت: اگرچه هنوز جریان غالب در دانشگاه‌ها علوم انسانی مدرن غربی است، اما امروز نمی‌توان دانشگاهی یافت که در حوزه علوم انسانی اسلامی پایان‌نامه یا مقاله‌ای نداشته باشد. این خود نشان‌دهنده پیشرفت و نفوذ گفتمان علوم انسانی اسلامی است.
حجت‌الاسلام خسروپناه تأکید کرد: نباید گرفتار خودکم‌بینی شویم. درست است که کاستی‌ها و ضعف‌هایی وجود دارد، اما دستاوردها و ظرفیت‌های ارزشمند را هم باید دید. امروز وقت آن است که با اتکا به این ظرفیت‌ها، مسیر را برای تکمیل نظریه‌پردازی، تولید علم بومی و اسلامی، و تربیت نسل جدیدی از استادان و پژوهشگران ادامه دهیم.
وی در پایان سخنان خود تأکید کرد: تحول در علوم انسانی یک پروژه مقطعی نیست، بلکه یک فرآیند مستمر است. ما اکنون در نقطه‌ای قرار داریم که بنیان‌های فلسفی و روش‌شناسی لازم فراهم شده، سیاست‌گذاری‌ها و ساختارها شکل گرفته و استادان و پژوهشگران توانمند پرورش یافته‌اند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تصریح کرد: باید این مسیر را با هم‌افزایی حوزه و دانشگاه و با نگاه واقع‌بینانه به ظرفیت‌ها و کاستی‌ها ادامه دهیم تا علوم انسانی اسلامی به نقطه‌ای برسد که بتواند نیازهای جامعه ایران اسلامی را به بهترین شکل پاسخ دهد و در عرصه جهانی نیز حرفی نو برای گفتن داشته باشد.
اخبار مرتبط
خبرگزاری دانشجو