خداحافظی با قناصه!/ سلاح اورسیس جایگزین قناصه در ایران شد

به گزارش خبرنگار امنیت دفاعی خبرگزاری دانشجو ؛ در تاریخ تحولات نظامی هر کشوری، برخی سلاح‌ها به نمادهایی فرهنگی و نظامی تبدیل می‌شوند و برای نیروهای مسلح ایران و بسیاری از علاقه‌مندان به حوزه نظامی، تفنگ تک‌تیرانداز دراگونوف SVD که با نام «قناصه» شهرت یافته، یکی از همین نمادهاست.

 این سلاح برای دهه‌ها ستون فقرات توان تک‌تیراندازی در سطوح مختلف نظامی ایران بوده و در میادین نبرد گوناگون، کارنامه درخشانی از خود به جای گذاشته است. اما امروز، با ورود فناوری‌های نوین و تغییر در دکترین‌های نبرد، زمان وداع با این کهنه‌سرباز وفادار فرا رسیده است.

 گزارش‌ها حاکی از آن است که تفنگ تک‌تیرانداز فوق دقیق و مدرن اورسیس تی۵۰۰۰ (ORSIS T5000) ساخت روسیه، به عنوان جایگزین پیشرفته قناصه وارد سازمان رزم نیروهای مسلح ایران شده است. این جایگزینی صرفاً یک تعویض سلاح نیست؛ بلکه یک جهش پارادایمی در فلسفه و توانایی‌های تک‌تیراندازی در ایران محسوب می‌شود که پیامدهای تاکتیکی و استراتژیک قابل توجهی به همراه دارد. البته نسخه های مدرن و تولید ایران پلتفرم دراگونوف اس وی دی که با نام هشدار شناخته می شود همچنان در خدمت نیروهای مسلح باقی میمانند.

نگاهی به سلاح دراگونوف معروف به قناصه

برای درک اهمیت ورود اورسیس T5000، ابتدا باید جایگاه و نقش تاریخی دراگونوف SVD را بازشناسی کنیم. این سلاح که در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی توسط یوگنی دراگونوف در اتحاد جماهیر شوروی طراحی شد، اساساً یک تفنگ تیراندازمارکزمن (Designated Marksman Rifle DMR) است، نه یک تفنگ تک‌تیرانداز دقیق (Precision Sniper Rifle) به مفهوم امروزی آن.

 

فلسفه طراحی SVD

هدف اصلی از طراحی SVD، افزایش برد درگیری مؤثر جوخه‌های پیاده‌نظام شوروی فراتر از برد معمول سلاح‌های تهاجمی کلاشنیکف (حدود ۴۰۰ متر) بود. یک سرباز آموزش‌دیده با SVD می‌توانست اهداف را در فواصل ۶۰۰ تا ۸۰۰ متری با دقت قابل قبولی هدف قرار دهد. این سلاح بر پایه مکانیزم عملکردی خانواده کلاشنیکف (سیستم پیستون گاز کورس کوتاه) ساخته شده که همین امر، قابلیت اطمینان فوق‌العاده بالا و مقاومت در شرایط سخت محیطی را برای آن به ارمغان آورد.

نقاط قوت :

قابلیت اطمینان: SVD سلاحی جان‌سخت است که در گل‌ولای، گردوغبار و شرایط آب‌وهوایی نامساعد به ندرت دچار گیر می‌کند.
نیمه‌خودکار بودن: نرخ آتش بالاتر نسبت به تفنگ‌های گلنگدنی، آن را برای پشتیبانی از تیم‌های پیاده در درگیری‌های سریع مناسب می‌ساخت.
قدرت کالیبر: این سلاح از مهمات قدرتمند ۷.۶۲x۵۴ میلی‌متری استفاده می‌کند که قدرت تخریب و نفوذ بالایی دارد.

محدودیت‌ها و دلایل جایگزینی

با وجود تمام مزایا، SVD برای میدان نبرد مدرن با چالش‌های جدی روبرو بود. دقت این سلاح معمولاً بین ۱.۵ تا ۲.۵ دقیقه قوسی (MOA) است. این دقت برای نقش DMR کافی است، اما برای عملیات‌های تک‌تیراندازی دقیق که نیازمند هدف قرار دادن اهداف کوچک و حیاتی در فواصل بالای ۱۰۰۰ متر است، به هیچ وجه مناسب نیست. لوله نسبتاً نازک آن پس از چند شلیک متوالی داغ شده و دقت آن افت می‌کند. همچنین، ارگونومی ثابت و عدم قابلیت تنظیم قنداق و قطعات دیگر، آن را برای تطبیق با تیراندازان مختلف و استفاده از تجهیزات مدرن محدود می‌ساخت. میدان نبرد امروز نیازمند دقت زیر یک MOA، برد درگیری مؤثر بالاتر و پلتفرمی ماژولار است؛ مشخصاتی که قناصه فاقد آن‌هاست.

 اورسیس T5000؛ مدرن ترین تک تیرانداز روسی در خدمت سربازان ایران

تفنگ اورسیس T5000 که برای اولین بار در سال ۲۰۱۱ رونمایی شد، محصول یک شرکت خصوصی روسی به نام ORSIS است و نماینده نسل جدیدی از سلاح‌های تک‌تیرانداز به شمار می‌رود. این سلاح از ابتدا با یک هدف اصلی طراحی شده است: دقت حداکثری در فواصل دور. این تفنگ به سرعت توانست جای خود را در میان نیروهای ویژه و امنیتی روسیه مانند سرویس امنیت فدرال (FSB) و گارد ملی روسیه باز کند و از سال های گذشته نیز به مرور راه خود را به نیروهای مسلح ایران باز کرد.

تحلیل فنی جامع اورسیس T5000

 

۱. مکانیزم عملکرد و دقت:

برخلاف SVD نیمه‌خودکار، T5000 یک تفنگ گلنگدنی (BoltAction) است. این مکانیزم به دلیل داشتن قطعات متحرک کمتر در هنگام شلیک، ارتعاشات داخلی را به حداقل رسانده و به صورت ذاتی از دقت بسیار بالاتری نسبت به سیستم‌های نیمه‌خودکار برخوردار است. دقت این سلاح به طور رسمی زیر ۰.۵ MOA (و طبق داده‌های ارائه شده ۰.۶۵ MOA با مهمات استاندارد) اعلام شده است. این به معنای آن است که این تفنگ قادر است در فاصله ۱۰۰۰ متری، گروه تیرهایی با پراکندگی کمتر از ۱۵ سانتی‌متر ایجاد کند؛ امری که برای SVD غیرممکن است.

۲. لوله و فرآیند ساخت:

قلب تپنده هر تفنگ دقیقی، لوله آن است. لوله T5000 از فولاد ضد زنگ گرید ۴۱۶R و با استفاده از دستگاه‌های CNC فوق دقیق به روش تک‌نقطه‌ای (Singlepoint cut rifling) ساخته می‌شود. این روش که بسیار زمان‌بر و پرهزینه است، دقیق‌ترین نوع خان‌کشی را ایجاد کرده و تنش‌های داخلی فلز را به حداقل می‌رساند که نتیجه مستقیم آن، افزایش چشمگیر دقت و ثبات سلاح است.

سطح خارجی لوله دارای شیارهای طولی یا فلوت (Fluting) است. این شیارها سه مزیت عمده دارند:

کاهش وزن: با برداشتن بخشی از فلز، وزن کلی سلاح کاهش می‌یابد.
افزایش سطح تماس با هوا: سطح خارجی لوله افزایش یافته و فرآیند خنک‌کاری پس از شلیک‌های متوالی تسریع می‌شود.
افزایش استحکام: شیارها مانند ستون‌های کمکی عمل کرده و بدون افزایش وزن، مقاومت لوله در برابر خم شدن را افزایش می‌دهند.

۳. ارگونومی و قابلیت تنظیم:

T5000 با یک شاسی اسکلتی از جنس آلیاژ آلومینیوم هواپیما (D16T) ساخته شده است. این طراحی کاملاً ماژولار بوده و به تیرانداز اجازه می‌دهد تا سلاح را به طور کامل برای فیزیک بدنی خود شخصی‌سازی کند:
قنداق تاشو و قابل تنظیم: طول قنداق و ارتفاع پد گونه (Cheek Rest) کاملاً قابل تنظیم است. این امر به تیرانداز اجازه می‌دهد تا بهترین حالت چشم را در راستای دوربین پیدا کرده و لگد سلاح را به بهینه‌ترین شکل مدیریت کند.

ماشه قابل تنظیم: حساسیت ماشه (وزن کشش) از ۵۰۰ گرم تا ۱۵۰۰ گرم قابل تنظیم است که به تک‌تیرانداز اجازه می‌دهد دقیق‌ترین کنترل را بر لحظه شلیک داشته باشد.
ریل پیکاتینی: یک ریل استاندارد Picatinny بر روی بدنه سلاح تعبیه شده که امکان نصب هرگونه دوربین پیشرفته، دید در شب و تجهیزات جانبی دیگر را بدون هیچ‌گونه محدودیتی فراهم می‌کند. این یک برتری بزرگ نسبت به ریل جانبی و محدود SVD است.

۴. گلنگدن و افزایش قابلیت اطمینان:

همانطور که در داده‌ها اشاره شده، دسته گلنگدن نیز دارای شیارهای مارپیچی است. این عمل که به شارپ گلنگدن (Bolt Fluting) معروف است، علاوه بر کاهش جزئی وزن و زیبایی، دلایل فنی مهمی دارد:
کاهش اصطکاک: سطح تماس گلنگدن با بدنه داخلی کاهش یافته و حرکت آن روان‌تر می‌شود.
کانال خروج گرد و غبار: این شیارها مانند کانال‌هایی عمل می‌کنند که ذرات گرد و غبار، براده‌های فلز یا یخ را در خود جمع کرده و از ایجاد اختلال در عملکرد سلاح جلوگیری می‌کنند. این ویژگی قابلیت اطمینان سلاح در شرایط سخت را به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد.

۵. کالیبر و توانایی‌های جدید:

اورسیس T5000 برای طیف وسیعی از کالیبرهای دقیق طراحی شده است. نسخه مورد اشاره در اطلاعات، مدل ۷.۶۲x۵۱ میلی‌متر (یا ۳۰۸. وینچستر) است که یک کالیبر استاندارد ناتو با دقت ذاتی بالا و تنوع مهمات بسیار زیاد است.
اما نقطه عطف واقعی، قابلیت استفاده از کالیبرهای قدرتمندتر مانند ۳۳۸. لاپوا مگنوم (Lapua Magnum) است. این کالیبر، برد مؤثر سلاح را به ۱۵۰۰ متر و فراتر افزایش داده و انرژی جنبشی بسیار بالایی را حتی در فواصل دور حفظ می‌کند. این توانایی نه تنها برای مقابله با اهداف انسانی، بلکه برای درگیری با اهداف سخت (AntiMaterial) مانند خودروهای سبک، تجهیزات مخابراتی و حتی سنگرهای سبک نیز کاربرد دارد؛ قابلیتی که SVD هرگز از آن برخوردار نبود.

 

تحول تجهیزاتی، بروزرسانی نیروهای مسلح متناسب با تجهیزات روز

انبوه تی 5000 های تحویلی به نزسا در بازدید سپهبد شهید باقری

جایگزینی قناصه با اورسیس T5000، فراتر از یک ارتقاء سخت‌افزاری، نشان‌دهنده یک تحول دکترینال است:

نقش: نقش کاربر SVD، پشتیبانی آتش دقیق از جوخه پیاده‌نظام بود. نقش تک‌تیرانداز T5000، اجرای عملیات‌های مستقل یا در قالب تیم‌های دو نفره (تیرانداز و دیده‌بان) برای حذف اهداف باارزش ، عملیات شناسایی و اطلاعاتی، و ایجاد برتری روانی و تاکتیکی بر دشمن از فواصل بسیار دور است.

آموزش: آموزش کار با SVD نسبتاً ساده و کوتاه بود. اما بهره‌برداری کامل از توانایی‌های T5000 نیازمند آموزش‌های بسیار پیچیده‌تر و تخصصی‌تر است. تک‌تیراندازان باید در زمینه‌هایی چون محاسبات بالستیک پیشرفته، تخمین مسافت، خواندن باد، تکنیک‌های استتار و اختفا، و استفاده از اپتیک‌های مدرن به سطح استادی برسند.

تجهیزات جانبی: یک تفنگ دقیق مانند T5000 بدون تجهیزات مناسب، کارایی کامل خود را نخواهد داشت. این شامل دوربین‌های قدرتمند با قابلیت بزرگنمایی بالا (مانند اشمیت و بندر ذکر شده)، مسافت‌یاب‌های لیزری، نرم‌افزارهای بالستیک و دوپایه‌های مستحکم (مانند هریس) می‌شود. این اکوسیستم از تجهیزات، سطح حرفه‌ای‌گری و هزینه عملیاتی تیم‌های تک‌تیرانداز را به کلی دگرگون می‌کند.

تست اورسیس تی 5000 توسط فرمانده نزاجا

ورود تفنگ تک‌تیرانداز اورسیس T5000 به سازمان رزم نیروهای مسلح ایران، نقطه عطفی در تاریخ توان رزم زمینی این نیروهاست. این سلاح با دقت استثنایی، ارگونومی بی‌نظیر، ساختار ماژولار و قابلیت استفاده از کالیبرهای مدرن و قدرتمند، توانایی تک‌تیراندازان ایرانی را از سطح پشتیبانی تاکتیکی به سطح تأثیرگذاری استراتژیک ارتقاء می‌دهد.

"قناصه" با تمام خاطرات و افتخاراتش، به تاریخ می‌پیوندد تا جای خود را به ابزاری دهد که زبان نبردهای آینده را به خوبی می‌فهمد: زبان دقت، برد و فناوری. این خداحافظی، در حقیقت سلامی دوباره به استانداردهای نوین تک‌تیراندازی در جهان است و نشان از عزم ایران برای مدرن‌سازی و افزایش چشمگیر توانایی‌های دفاعی خود در عرصه نبردهای زمینی دارد.