هجوم ویلاسازی به گیلان/زمین‌های کشاورزی قربانی سرمایه‌های غیربومی

به گزارش خبرنگار استان‌های خبرگزاری دانشجو آیدا ذوالفقاری، گیلان، استانی که همیشه به سرسبزی و زمین‌های حاصلخیزش شناخته می‌شد، این روزها بیش از هر زمان دیگری درگیر پدیده‌ای نوظهور است؛ ویلاسازی گسترده در زمین‌های کشاورزی. آنچه زمانی شالیزار و باغ مرکبات بود، امروز به سرعت در حال تبدیل شدن به ویلاهای لوکس و ساختمان‌های سیمانی است که بیشترشان به افراد غیر بومی تعلق دارد. این تغییرات نه تنها سیمای روستاها را دگرگون کرده، بلکه تهدیدی جدی برای کشاورزی، اقتصاد محلی و حتی آینده‌ی فرهنگی گیلان به شمار می‌آید.

 

زمین‌هایی که به پول نقد بدل می‌شوند

سال‌هاست کشاورزی در گیلان با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند؛ از هزینه‌های بالای کود و سم تا نبود ماشین‌آلات به‌روز و فروش ارزان محصول و واردات بی‌رویه برنج خارجی. همه این‌ها باعث شده کار کشاورزی برای بسیاری از خانواده‌ها به‌صرفه نباشد.

یکی از کشاورزان قدیمی ماسال، که خودش را عباس خان معرفی می‌کند، گفت: زمین برای ما فقط خاک نیست، میراث پدرامونه. ولی وقتی بچه‌هامون کار ندارن، وقتی هزینه‌ی زندگی از دخل بیشتره، دیگه چاره‌ای نمی‌مونه جز فروش. حالا خریدار بیشتر غریبه‌ها هستن که میان پول خوب میدن و سریع زمینو می‌خرن.

 

ویلاها؛ غریبه‌هایی در دل روستا

با ورود سرمایه‌گذاران و خریداران غیربومی، زمین‌های کشاورزی با سرعتی عجیب تغییر کاربری پیدا می‌کنند. در بسیاری از روستاهای ماسال، شاندرمن، لاهیجان، فومن و رودبار، خانه‌های دو یا سه طبقه با نماهای لوکس ساخته شده‌اند که هیچ شباهتی به بافت روستایی ندارند.

خانم رفعتی از اهالی فومن گفت:این ویلاها رو ببینین! کنار شالیزار ساخته شده، اما حالا خود شالیزار داره خشک میشه. بعضی از اینا نه بوی خاک رو می‌شناسن، نه رسم این زمین‌ها رو. فقط میان آخر هفته، مهمونی می‌گیرن و میرن. ما می‌مونیم با زباله‌ها و آلودگی صوتی.

 

اقتصادی روستایی در بحران جدی به سر می‌برد 

فروش زمین‌ها بیشتر از هر چیز به بحران اقتصادی خانواده‌های روستایی برمی‌گردد. نبود حمایت کافی از سوی دولت، نداشتن بازار مطمئن برای فروش محصولات و فشار تورم، همه عواملی هستند که کشاورز را به سمت فروش زمین سوق می‌دهند.

علی، جوان ۳۵ ساله‌ای از روستای صومعه سرا، با حسرت گفت: من دلم نمی‌خواست زمین بابامو بفروشم. ولی یه تیکه فروختیم که خرج جهیزیه خواهرمو بدیم. بعدش یه تیکه دیگه فروختیم واسه عمل مادرم. حالا مونده فقط یه تیکه کوچیک، که اونم نمی‌دونم تا کی می‌مونه.

 

تهدید امنیت غذایی برای کل کشور 

کارشناسان هشدار داده‌اند که ادامه‌ی این روند می‌تواند امنیت غذایی کشور را تحت تأثیر قرار دهد. شالیزارهای گیلان بخش مهمی از تولید برنج ایران را تأمین می‌کنند. نابودی این زمین‌ها یعنی کاهش تولید داخلی و افزایش وابستگی به واردات.

یک کارشناس کشاورزی اهل ماسال در گفت‌وگو با خبرنگار ما توضیح داد: وقتی زمین کشاورزی تغییر کاربری پیدا می‌کند، دیگر هیچ‌وقت به حالت قبل برنمی‌گردد. ما عملاً داریم ریه‌های سبز استان رو نابود می‌کنیم. علاوه بر برنج، این زمین‌ها نقش مهمی در چرخه‌ آب و هوایی منطقه دارند. نتیجه‌ این روند چیزی جز خشکسالی و آلودگی نخواهد بود.

 

تغییر سبک زندگی روستایی 

تغییر کاربری زمین‌ها تنها بُعد اقتصادی ندارد؛ بلکه زندگی اجتماعی و فرهنگی روستاها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. جمعیت غیربومی که فقط برای تفریح به منطقه می‌آیند، روابط سنتی و همبستگی اجتماعی روستاییان را کم‌رنگ کرده‌اند.

خدیجه خانم از روستایی در شاندرمن گفت: قدیما وقتی کسی خونه می‌ساخت، همه‌ اهالی کمک می‌کردند. الان یه عده میان کارگر میارن، ویلا می‌سازن، دورش دیوار می‌کشن و با کسی کاری ندارن. روستا دیگه اون حس و حال صمیمیت قدیم رو نداره.

 

سود کوتاه‌مدت، زیان بلندمدت

شاید فروش زمین برای خانواده‌ها درآمدی فوری فراهم کند، اما این پول به سرعت خرج می‌شود و خانواده بدون زمین، بدون کار و بدون پشتوانه می‌ماند. در حالی‌که اگر حمایت‌های جدی از کشاورزی صورت می‌گرفت، زمین می‌توانست سرمایه‌ای پایدار برای نسل‌ها باقی بماند.

محمد یکی از جوانان روستای تالش، گفت: پدرم زمین فروخت، با پولش یه ماشین خرید. اما الان اون ماشین هم خرج داره، کار درست و حسابی هم پیدا نکردیم. اگه زمینو نگه می‌داشتیم، حداقل می‌تونستیم برنج بکاریم و زندگی بچرخونیم.

 

آینده‌ی مبهم گیلان در تاریکی

ادامه‌ی روند ویلاسازی و فروش زمین‌ها می‌تواند سیمای گیلان را به‌طور کامل دگرگون کند. از یک‌سو کشاورزی به حاشیه رانده می‌شود، از سوی دیگر محیط زیست آسیب جدی می‌بیند و فرهنگ روستایی در معرض فراموشی قرار می‌گیرد.

 

تغییر بی رویه کاربری اراضی کشاورزی باید از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد

ابعاد مسئله تغییر بی رویه کاربری اراضی کشاورزی باید از جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان قبل از اینکه منابع حیاتی و غیرتجدید شونده کشور به طور برگشت ناپذیر از دست برود، چاره‌ای اندیشید زیرا بی توجهی امروز به حفظ منابع زیر زمینی کشور و محیط زیست بهایی خواهد بود که نسل آینده کشور برای بقا خود باید بپردازد.

یک کارشناس مسائل کشاورزی در این رابطه گفت: ایجاد یک پایگاه اطلاعات جغرافیایی در زمینه اراضی کشاورزی در سطح سازمان جهاد کشاورزی استان با استفاده از فناوری‌های جدید و استفاده از داده‌ای ماهواره‌ای برای پایش تغییرات در کاربری‌های بی رویه اراضی کشاورزی امری ضروری است.

وی بر لزوم بررسی و شناخت علل، روند و گسترش جغرافیایی تغییر بی رویه اراضی کشاورزی تاکید کرد و افزود: تهیه نقشه خاکشناسی و کاربری اراضی به منظور جانمایی و مکان یابی بهینه شهرها و شهرک‌ها و واحدهای صنعتی و هدایت جهات توسعه شهرها به سوی اراضی کم بازده کشاورزی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

وی اظهار کرد: از دیگر راهکارها می توان به گسترش و تقویت چتر قضایی برای مقابله با متخلفان از طریق وضع و اعلان مجاری قانونی به منظور ارائه چارچوب تقنینی قوی‌تر برای حمایت از منابع تولید کشاورزی، ایجاد ساختار اداری و ساماندهی یک کادر دیده بان کاربری اراضی در روستاها، انجام آموزش های لازم اعم از فنی، اداری و حقوقی به کادرهای دیده بان برای جلوگیری از درهم ریختن ساختار کشاورزی در مناطق روستایی را نام برد.

ویلاسازی با سنگ و آهن و بتن به طبیعت گیلان صدمه می‌زند

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان گفت: اجازه نمی‌دهیم برخی خودخواهانه در داخل جنگل و شالیزار و باغ چای با سنگ و آهن و بتن ویلا بسازند و به طبیعت استان صدمه بزنند.

صالح محمدی با بیان اینکه امروزه اهمیت حفاظت از اراضی ملی و کشاورزی برای ما روشن است، افزود: اگرچه قدرت کشورها با مولفه‌های علمی و صنعتی به رخ جهان کشیده می شود، اما یکی از مولفه های مهم قدرت تامین غذا به ویژه غلات است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گیلان، آب و غذا را چالش آینده دانست و تصریح کرد: اراضی کشاورزی ودیعه الهی هستند که توسط نیاکان ما به ما رسیده و باید آن را به آیندگان بسپاریم.

محمدی با اشاره به تغییرات رخ داده در سیاستگذاری‌های حوزه کشاورزی و ارزشمندی زمین، خاطرنشان کرد: اگر حفاظت از اراضی کشاورزی را باورمندانه دنبال نکنیم، گرفتار تبعات ناگوار آن در حوزه امنیت غذایی خواهیم شد.

کارشناسان معتقدند که تنها راه جلوگیری از این بحران، اجرای قوانین سخت‌گیرانه در زمینه‌ی تغییر کاربری و همزمان، حمایت مالی و فنی از کشاورزان است. اگر زمین‌ها به صاحبان اصلی‌شان سود نرسانند، فروش آن‌ها ادامه خواهد داشت.

گیلان امروز در نقطه‌ی عطفی تاریخی قرار دارد. یا باید با حمایت از کشاورزی و جلوگیری از تغییر کاربری زمین‌ها، هویت کشاورزی و طبیعت سبزش را حفظ کند، یا آن‌که در آینده‌ای نزدیک، به استانی پر از ویلاهای لوکس اما بی‌روح تبدیل شود؛ ویلاهایی که هیچ نقشی در اقتصاد و فرهنگ محلی ندارند و تنها یادآور زمین‌هایی هستند که روزی نان‌آور هزاران خانواده بودند.