بومی‌سازی ملزومات ژنومیکس، هزینه خدمات ژنتیک را کاهش می‌دهد
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، محمود تولایی، استاد تمام دانشگاه علوم پزشکی تهران که اخیراً بازنشسته شده است، با همراهی جمعی از همکاران خود اقدام به راه‌اندازی شرکتی در حوزه ژنومیکس در مرکز نوآوری سلول‌های بنیادی و پزشکی بازساختی کرده است. این شرکت با هدف گسترش دانش ژنتیک و بهره‌برداری از داده‌هایی که می‌تواند در حوزه بیماری‌های ناشناخته، درمان‌های نوین، سلامت فردی و حتی پیش‌بینی استعداد ابتلا به بیماری‌ها کاربرد داشته باشد، تأسیس شده است.
به گفته دکتر تولایی، ژنتیک امروز کاربرد‌های اساسی پیدا کرده و در همین زمینه حجم زیادی از نمونه‌ها برای بررسی ناهنجاری‌های ژنتیکی، سرطان‌ها و دیگر بیماری‌ها سالیانه به خارج از کشور ارسال می‌شود. رسالتی که ما برای خودمان تعریف کردیم، نهادینه‌سازی این خدمات تخصصی در داخل کشور است.
این مجموعه تاکنون موفق شده است بخشی از خدمات تخصصی ژنومیکس را راه‌اندازی و ارائه کند و در حال حاضر نزدیک به ۱۰۰ مرکز آزمایشگاهی و پژوهشی از خدمات آن بهره می‌برند. حوزه ژنومیکس متکی بر تجهیزات و ماشین‌های پیشرفته است، اما یکی از چالش‌های اساسی، تأمین کیت‌ها و مواد مصرفی موردنیاز است که تقریباً به‌طور کامل وارداتی هستند و هزینه‌های سنگینی بر سیستم تحمیل می‌کنند.
شرکت ساناژن با هدف بومی‌سازی این ملزومات وارد عمل شده است. دکتر تولایی در این زمینه می‌گوید: «با طرح‌های دانش‌بنیانی که اجرا می‌کنیم، دستیابی به تولید داخلی این مواد را هدف‌گذاری کرده‌ایم. هم‌اکنون دو ماده کلیدی در آستانه نهایی شدن هستند و با بومی‌سازی آنها هزینه خدمات کاهش یافته و امکان استفاده عمومی از این خدمات تخصصی فراهم خواهد شد.
او در خصوص تمایز محصولات داخلی با نمونه‌های خارجی توضیح داد: «گام اول این است که بتوانیم دقیقاً همان محصول با همان استاندارد‌های بین‌المللی را تولید کنیم. گام‌های بعدی به سمت ارزان‌سازی و افزایش دسترسی خواهد بود. به دلیل وابستگی به تجهیزات هایتک، تغییر در اصل ماده امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان در زمینه فراوان‌سازی تولید و افزایش دسترسی گام‌های جدی برداشت.
در حال حاضر ۸ نفر در تیم این شرکت فعالیت می‌کنند که سه نفر از آنها اعضای هیئت علمی و باقی کارشناسان ارشد و دکترا هستند. پیش‌بینی می‌شود این تعداد ظرف یک سال آینده به ۲۰ نفر افزایش یابد.
دکتر تولایی درباره بازار هدف نیز گفت: «اکثر کشور‌های در حال توسعه، به‌جز معدودی از کشور‌های پیشرفته، خدمات ژنومیکس را از اروپا، آمریکا و چین دریافت می‌کنند؛ بنابراین وقتی بتوانیم این خدمات را با کیفیت و هزینه مطلوب در کشور ارائه دهیم، قطعاً قابلیت حضور در بازار منطقه نیز فراهم خواهد شد.
در پاسخ به پرسشی درباره چالش‌های این مسیر، وی تسلط بر دانش موضوعی و مسائل نرم‌افزاری را از اصلی‌ترین مشکلات دانست و افزود: «نرم‌افزار‌های تجزیه و تحلیل داده از اهمیت بالایی برخوردارند. ما در این زمینه از طریق برون‌سپاری با تیم‌های آی‌تی و هوش مصنوعی همکاری می‌کنیم تا شرایط تجزیه و تحلیل داده، پایپ‌لاین‌های ذخیره و تبادل داده فراهم شود.
این استاد بازنشسته دانشگاه همچنین توصیه‌ای به همکاران هیئت علمی و جوانان داشت: «اساتید باید ثمرات ۳۰ تا ۴۰ سال دانش خود را به مسیر‌های فناورانه تبدیل و آن را به جوان‌تر‌ها بسپارند. دانشجویان نیز باید در طول تحصیل خود پاسخ به یک نیاز فناورانه یا کالایی که امروز کشور به آن نیاز دارد را محور انتخاب‌های علمی خود قرار دهند. اگر چنین مسیری طی شود، خروجی آن یا هیئت علمی خواهد بود با جایگاه ویژه، یا کارآفرینی نوآور که می‌تواند مجموعه‌ای از افراد را هدایت کند.»
