آغاز هفته دفاع مقدس؛ همدلی، وحدت، ایثار و شجاعت و مقاومت ایرانیان
تاریخچه آغاز جنگ ایران و عراق
زمینه‌های سیاسی و نظامی پیش از 31 شهریور 1359
برای درک چرایی آغاز هفته دفاع مقدس، باید به بسترهای تاریخی و سیاسی دهه 50 و 60 میلادی (دهه 1350 و 1360 شمسی) توجه کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، ایران با شرایطی پیچیده مواجه بود: تغییر نظام سیاسی، ضعف ساختارهای دفاعی و بی‌ثباتی داخلی. این تحولات، رژیم بعث عراق به رهبری صدام حسین را به طمع انداخت تا با سوءاستفاده از شرایط، به مرزهای ایران تعرض کند.
از سوی دیگر، اختلافات دیرینه مرزی میان ایران و عراق به‌ویژه بر سر اروندرود ، ریشه در تاریخ داشت. قرارداد 1975 الجزایر که میان دو کشور امضا شده بود، هرگز مورد قبول صدام قرار نگرفت. او پس از انقلاب اسلامی ایران، این قرارداد را به‌طور یک‌جانبه لغو کرد و همین اقدام یکی از زمینه‌های شروع جنگ شد.
حمله عراق و آغاز رسمی جنگ
در تاریخ 31 شهریور 1359، ارتش عراق با حملات گسترده هوایی و زمینی به خاک ایران تجاوز کرد. در نخستین ساعات، بیش از 12 فرودگاه و پایگاه هوایی ایران هدف بمباران قرار گرفتند. هم‌زمان، نیروهای زمینی عراق در محورهای مختلف مرزی از جمله قصر شیرین، مهران، خرمشهر و آبادان وارد خاک ایران شدند.
این حملات آغازگر جنگی شد که 8 سال به طول انجامید و به‌عنوان طولانی‌ترین جنگ متعارف قرن بیستم شناخته می‌شود. همان روز، خبر تجاوز عراق به سرعت در رسانه‌های داخلی و خارجی منتشر شد و مردم ایران با شوک بزرگی مواجه شدند.
واکنش دولت و رهبری ایران
امام خمینی (ره) در نخستین پیام خود پس از حمله عراق، ملت ایران را به مقاومت و دفاع فراخواند. دولت وقت به ریاست بنی‌صدر (به‌عنوان رئیس‌جمهور و فرمانده کل قوا) نیز دستور آماده‌باش عمومی صادر کرد. اما آنچه بیش از همه برجسته شد، حضور مردم بود؛ اقشار مختلف جامعه، از جوانان و دانشجویان گرفته تا کارگران و کشاورزان، به سرعت برای دفاع از سرزمین خود آماده شدند.
مقاومت شهرها و نخستین ایثارگری‌ها
یکی از نقاط کلیدی روزهای نخست، مقاومت خرمشهر بود. این شهر به‌عنوان دروازه جنوبی ایران، هدف اصلی ارتش عراق قرار گرفت. اما مردم خرمشهر با کمترین تجهیزات نظامی و همراهی نیروهای سپاه و ارتش، بیش از یک ماه در برابر ارتش مجهز عراق ایستادگی کردند. همین مقاومت بعدها به نماد «خونین‌شهر» تبدیل شد.
در کنار خرمشهر، شهرهای دیگر همچون دزفول و آبادان نیز شاهد بمباران‌ها و محاصره‌های اولیه بودند. با وجود تلفات سنگین، مردم این شهرها با رشادت و ایثار توانستند از سقوط سریع مناطق استراتژیک جلوگیری کنند.
واکنش جامعه جهانی
با وجود تجاوز آشکار عراق، واکنش جامعه بین‌المللی بسیار منفعلانه بود. بسیاری از کشورهای غربی و منطقه‌ای نه‌تنها سکوت کردند، بلکه در ادامه جنگ به حمایت‌های تسلیحاتی و مالی از رژیم صدام پرداختند. شورای امنیت سازمان ملل نیز در ابتدا موضعی بی‌طرفانه گرفت و صرفاً خواستار توقف درگیری‌ها شد، بدون آنکه عراق را به‌عنوان متجاوز معرفی کند.
فلسفه نام‌گذاری هفته دفاع مقدس
چرا «دفاع مقدس»؟
انتخاب عنوان «دفاع مقدس» برای این هفته صرفاً یک اصطلاح تاریخی نیست، بلکه حامل معنایی عمیق و چندلایه است. در گفتمان انقلاب اسلامی، جنگ تحمیلی عراق علیه ایران تنها یک نبرد نظامی نبود؛ بلکه مصداقی از جهاد در راه خدا، حفظ ارزش‌های اسلامی و دفاع از سرزمین و ملت مظلوم به شمار می‌رفت. واژه «مقدس» به این دلیل برگزیده شد که این جنگ ماهیتی فراتر از یک درگیری سیاسی و نظامی داشت و با مفاهیم معنوی، اعتقادی و دینی گره خورده بود.
فلسفه نام‌گذاری هفته دفاع مقدس
یک سال پس از آغاز جنگ، در شهریور 1360، نظام جمهوری اسلامی تصمیم گرفت سالگرد شروع جنگ را به‌عنوان «هفته دفاع مقدس» نام‌گذاری کند. این انتخاب چند هدف اساسی را دنبال می‌کرد:
- حفظ یاد و خاطره شهدا و ایثارگران: تا نسل‌های آینده بدانند که آزادی و امنیت امروز مرهون فداکاری‌های دیروز است.
- ایجاد همبستگی ملی: هفته دفاع مقدس فرصتی است تا همه اقشار جامعه به یاد روزهای نخستین جنگ، وحدت و همدلی را بازآفرینی کنند.
- تقویت روحیه مقاومت: بازگویی خاطرات و حماسه‌های دفاع مقدس در برابر نسل جدید، عامل تقویت فرهنگ مقاومت و ایستادگی در برابر تهدیدهای نوین است.
- بُعد آموزشی و فرهنگی: مدارس، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها در این هفته تلاش می‌کنند درس‌های تاریخی و اخلاقی جنگ را به نسل‌های بعد منتقل کنند.
هفته دفاع مقدس، یادبودی ملی است که نه تنها رشادت‌ها و ایثارگری‌های رزمندگان و مردم ایران را زنده نگه می‌دارد، بلکه فرصتی است برای بازشناسی ارزش‌هایی چون شجاعت، همبستگی، فداکاری و ایمان به آرمان‌های وطن. داستان‌های واقعی نوجوانان و فرماندهان، عملیات‌های مهم و نقش پررنگ مردم در دفاع از کشور، نشان می‌دهد که موفقیت در برابر دشمن تنها با تجهیزات و نیروهای نظامی حاصل نمی‌شود، بلکه حضور همگانی و ایثار جمعی نقش تعیین‌کننده دارد.
گرامیداشت این هفته از طریق فعالیت‌های آموزشی، فرهنگی، یادبودها و انتشار خاطرات و مستندات، نه تنها یاد شهدا را زنده نگه می‌دارد، بلکه نسل جدید را با مفاهیم مقاومت، وحدت ملی و پایبندی به ارزش‌های انسانی آشنا می‌کند. به این ترتیب، دفاع مقدس به یک میراث پایدار فرهنگی و آموزشی تبدیل می‌شود که هر ایرانی می‌تواند از آن الهام بگیرد و مسیرچ
