چالش ها و راهکارهای تاب آوری در شرایط جنگی

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران جهت سامان دهی کادر درمان در مواقع بحران و در دوران جنگ، سیاست نامه‌ای منتشر کردند که در آن چالش‌ها و راهکار‌هایی در شرایط جنگی و بر اساس مدل شش‌گانه نظام سلامت ذکر شده است.

 

رضا نورمحمدی، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در ارائه این پژوهش با اشاره به تجربیات ایران در دوران جنگ ۱۲ روزه اخیر میان ایران و اسرائیل، گفت: جنگ‌ها و بحران‌های نظامی نه‌تنها زیرساخت‌های فیزیکی را تهدید می‌کنند، بلکه موجب اختلال در خدمات سلامت، قطع پیوستگی مراقبت و آسیب به امنیت روانی جامعه می‌شوند. جنگ ۱۲ روزه فرصتی نادر را برای ارزیابی عملکرد و تاب‌آوری نظام سلامت کشور در برابر حملات نظامی فراهم کرد. شواهد و مشاهدات میدانی به خوبی نشان داد که آسیب‌پذیری‌های جدی در سطوح مختلف حکمرانی، عملیات، منابع انسانی و فناوری اطلاعات سلامت وجود دارد.

 

وی افزود: نظام سلامت ایران اگرچه تجارب مهمی از دوران دفاع مقدس دارد، اما این تجربیات به‌طور نظام‌مند در سیاست‌گذاری‌های سال‌های اخیر مورد بازخوانی قرار نگرفته‌اند. در غیاب یک برنامه راهبردی برای سلامت در شرایط جنگی، واکنش‌ها عمدتاً مقطعی و واکنشی باقی مانده‌اند. به همین دلیل، ضروری است که سیاست‌های پیش‌نگر، مبتنی بر شبیه‌سازی، آموزش و بازطراحی ساختار‌های پاسخ، تدوین شوند.

چالش‌ها و راهکار‌ها بر اساس مدل شش‌گانه نظام سلامت

 

رضا نورمحمدی در مسئله منابع انسانی به چالش‌هایی اشاره کرد که  شامل مواجهه با خطرات نظامی، فقدان پروتکل‌های حفاظتی، آموزش ناکافی و نبود گایدلاین‌های ویژه شرایط جنگی است.

وی راهکار‌هایی را همچون برنامه‌های جامع طب رزم، دوره‌های تخصصی حضوری و آنلاین، آموزش سناریو محور برای امدادگران، ایجاد سامانه ملی آموزش و جذب داوطلبان، و برگزاری مانور‌های شبیه‌سازی‌شده پیشنهاد داد.

 

نورمحمدی چالش های حکمرانی نظام سلامت در مواقع خاص را بیان کرد و گفت:  تداخل وظایف، نبود انسجام میان نهاد‌های مدیریت بحران، و کمبود آموزش‌های مدیریتی برای شرایط جنگ از چالش‌های مهم در این بخش بوده‌اند.

وی پیشنهاد داد که باید ساختار حاکمیت بحران یکپارچه شود، سند راهبردی سلامت در جنگ تدوین گردد و برگزاری مانور‌های مدیریتی مشترک الزامی باشد.

 

وی در بخث تأمین مالی افزود که در این بخش نیز چالش‌ها شامل ناکافی بودن سهم سلامت از تولید ناخالص داخلی، فقدان صندوق جبران خسارت و نبود بسته‌های مالی بحران‌محور برای بیمه‌ها است.

راهکار‌های او شامل ایجاد صندوق ملی پشتیبانی سلامت در بحران با مشارکت بخش‌های دولتی، بیمه و خیرین، الزام بیمه‌ها به طراحی بسته‌های جنگی، و تعریف درجات پوشش مالی متناسب با آسیب‌پذیری گروه‌ها بود.

 

نورمحمدی در زمینه تجهیزات، دارو و زیرساخت گفت که حملات نظامی و تعطیلی مراکز درمانی در اثر ناامنی، از نقاط ضعف حیاتی بودند.

وی پیشنهاد کرد که بیمارستان‌های صحرایی مقاوم مطابق استاندارد‌های پدافند غیرعامل احداث شود، دارو و تجهیزات به صورت چندلایه ذخیره شوند و مفاد همکاری اضطراری در قرارداد‌های تأمین دارو گنجانده شوند.

 

او در ادامه چالش‌ها و راهکار هایی در زمینه خدمات سلامت  بیان کرد و گفت: چالش هایی ناشی از جابه‌جایی جمعیت، نابرابری ظرفیت خدمات تروما، اختلال در مراقبت‌های روتین و خطر شیوع بیماری‌های واگیر وجود دارند.

وی برای مقابله با این چالش‌ها طراحی چارچوب سه‌گانه خدمات (ضروری جنگی، ضروری غیرجنگی و تعلیق‌پذیر)، استقرار تیم‌های واکنش سریع و کلینیک‌های ماژولار، توسعه تله‌مدیسین، و اجرای نظام پیشرفته تریاژ را پیشنهاد کرد.

 

وی افزود که در بحث اطلاعات سلامت، اختلالات ارتباطی، نبود سامانه گزارش‌دهی سریع و آسیب‌پذیری در برابر حملات سایبری از موانع اساسی در این بخش بودند.

وی برای حل این مشکلات پیشنهاد داد که معماری دفاع موزائیکی اطلاعات استقرار یابد، سامانه‌های آفلاین-آنلاین برای عملیات‌های کلیدی توسعه یابد و سامانه ملی پیامک اضطراری برای تبادل امن داده‌ها ایجاد شود.

 

در نهایت، نورمحمدی بر این نکته تأکید کرد که تاب‌آوری نظام سلامت صرفاً به واکنش‌های کوتاه‌مدت و دستورات اضطراری وابسته نیست. بلکه نیازمند طراحی نهادی، سرمایه‌گذاری هدفمند و تثبیت سازوکار‌های پشتیبان در شرایط عادی است. تجربه جنگ ۱۲ روزه نشان داد که با وجود فداکاری‌های نیرو‌های میدانی، ضعف در سیاست‌گذاری و آمادگی ساختاری می‌تواند اثرات بحران را تشدید کند. وی همچنین خاطرنشان کرد که سیاست‌گذاران حوزه سلامت باید تدوین و اجرای یک برنامه ملی جامع برای آمادگی نظام سلامت در برابر بحران‌ها و جنگ‌های آینده را در اولویت قرار دهند.