«Silence is complicity»
سکوت همدستی است. این عبارت ، اتمام حجت انس الشریف، خبرنگار فلسطینی، پیش از شهادت است. کسی که صدای مظلومیت مردمش بود. صدای مظلوم در عالم اثر کرد. دیگر بمباران بیمارستان‌ها، پناهگاه‌ها، مدارس و مناطق مسکونی در غزه و دیدن کودکانی که در حد مرگ گرسنگی می‌کشند، جان‌سوز و غیرقابل تحمل است. در این بزنگاه تاریخی، نهادهای بین‌المللی با داعیۀ حفظ صلح و امنیت جهانی، در سکوتی سنگین فرو رفته‌اند؛ اما وجدان بیدار جامعۀ مدنی تاب این سکوت را نداشت. مسئلۀ بقای انسانیت، هزاران تن از آزادگان ۴۴ کشور جهان را با هدف شکستن محاصرۀ غیرقانونی غزه، پایان دادن به نسل‌کشی و رساندن کمک‌های بشردوستانه راهی غزه کرد. اکنون کاروان همبستگی صمود، حرکت شجاعانه و حماسه‌آفرینی را در دل دریا آغاز کرده‌است و در چند کیلومتری آب‌های غزه قرار دارد. صمود به معنای مقاومت است و در قلب کاروان، نظاره‌گر قایق‌هایی هستیم که به نام قهرمانان مقاومت مزین شده‌اند. اسم یکی از قایق‌ها انس الشریف گذاشته شده است و پیام او را با خود حمل می‌کند.
ماموریت این کاروان، بشردوستانه و صلح‌آمیز است؛ بنابراین از پشتوانۀ حقوق بین‌الملل و حمایت جهانی برخوردار می‌باشد. پایه های حقوقی الزام‌آور این حرکت به شرح زیر است:
کنوانسیون چهارم ژنو (۱۹۴۹)
این کنوانسیون به حمایت‌های بشردوستانه از غیرنظامیان در یک منطقه جنگی می‌پردازد. ماده ۲۳ بیان می‌کند کشورهای متخاصم باید اجازۀ عبور آزادانه کمک‌های بشردوستانه را بدهند. ماده ۵۵ دولت اشغالگر را موظف به تامین مواد غذایی و دارویی برای جمعیت تحت اشغال می‌کند. ماده ۵۶ مسئولیت حفظ بهداشت عمومی و ارائه خدمات درمانی را بر عهده دولت اشغالگر می‌داند. ماده ۵۹ نیز قدرت اشغالگر را ملزم می‌کند در صورت کمبود شدید مواد غذایی یا نیازهای حیاتی یک منطقه تحت اشغال، اجازه ورود کمک‌ها و انجام امدادرسانی را بدهد و به هر طریق ممکن آنها را تسهیل نماید.
پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو (۱۹۷۷)
ماده ۷۰ این سند، طرفین درگیر را ملزم به تسهیل عبور سریع و بدون مانع تمام محموله‌های امدادی می‌داند حتی اگر چنین کمکی برای جمعیت غیرنظامی طرف مقابل در نظر گرفته شده باشد.
این مواد نشان می‌دهند که اسرائیل نه تنها نباید مانع کمک رسانی شود، بلکه موظف به تامین نیازهای اساسی مردم است.
حقوق دریاها
دو ماده ۸۷ و ۹۰ از کنوانسیون سازمان ملل درباره حقوق دریاها از مهمترین اصول حقوق بین‌الملل دریایی هستند که به آزادی کشتی‌رانی در آب‌های آزاد اشاره دارند.
ماده ۸۷ اصل بنیادین آزادی دریاها را بیان می‌کند. طبق آن همه کشور‌ها صرف نظر از اینکه ساحلی باشند یا نه، حق بهرمندی از آزادی‌هایی از جمله آزادی دریانوردی در آب‌های آزاد را دارند. ماده ۹۰ اعلام می‌کند هر کشور صرف نظر از موقعیت جغرافیایی‌اش حق دارد کشتی‌هایی را تحت پرچم خود در آب‌های آزاد به حرکت درآورد.
مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها
پیش نویس مواد مسئولیت دولت‌ها برای اعمال بین‌المللی غیرقانونی (۲۰۰۱)، توسط کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل تدوین شده است. بسیاری از مواد این سند به ویژه ماده ۱ و ماده ۳۱ در رویه قضایی بین المللی (مثل دیوان بین المللی دادگستری) مورد استناد قرار گرفته‌اند. طبق ماده ۱ هر عمل دولت که ناقض تعهد بین‌المللی باشد، مسئولیت بین‌المللی ایجاد می‌کند. ماده ۳۱ نیز دولتی که مرتکب عمل بین‌المللی غیرقانونی شده را موظف به جبران کامل خسارت ناشی از آن می‌داند.
بنابراین اگر دولتی (مثل اسرائیل) مانع ورود کمک‌های بشردوستانه شود یا به کشتی‌ها حمله کند، طبق ماده ۱ مرتکب عمل غیرقانونی بین‌المللی شده است و طبق ماده ۳۱ موظف به جبران خسارت وارده به افراد، کشتی‌ها و حتی آسیب‌های معنوی ناشی از نقض حقوق بشر است.
کم دیوان بین‌المللی دادگستری
دیوان بین‌المللی دادگستری، در جریان رسیدگی به پرونده‌ای که آفریقای جنوبی علیه اسرائیل به اتهام نسل کشی در غزه مطرح کرده، چندین دستور موقت صادر کرده که یکی از مهمترین آنها مربوط به لزوم تضمین ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه است. با توجه به حکم دیوان، هیچ دولتی نمی‌تواند مانع رسیدن کمک‌های بشردوستانه به غزه شود به ویژه اسرائیل.
حرکت به ظاهر نمادین ناوگان جهانی صمود و بازتاب گستردۀ آن در شبکه‌های اجتماعی، مسئله فلسطین را همچنان در کانون توجه افکار عمومی جهان نگه می‌دارد. این اقدام، مشروعیت رژیم صهیونیستی و حتی آمریکا را در جایگاه رهبری این رژیم، زیر سوال می‌برد، سیاستمداران را تحت فشار قرار می‌دهد و صدای مظلومیت فلسطینیان را به گوش جهانیان می‌رساند.
بررسی حقوقی کاروان صمود بیانگر آن است که اقدام این کاروان در رساندن کمک‌های بشردوستانه به مردم تحت اشغال نه تنها مشروع، بلکه مورد حمایت صریح اسناد معتبر بین‌المللی است. حمله یا ممانعت از حرکت چنین کاروان‌هایی نقض آشکار حقوق بشردوستانه و حقوق بشر است و می‌تواند مصداق جنایت جنگی شمرده شود.
اسرائیل اصرار دارد این ماموریت همبستگی، غیر خشونت‌آمیز و بشردوستانه را در افکار عمومی دنیا خشونت‌آمیز و تهدیدی امنیتی جلوه دهد تا حملاتی که تاکنون علیه این کاروان مرتکب شده را مشروع و در جهت دفاع از خود معرفی کند.
کاروان جهانی صمود از دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی می‌خواهد، عبور امن کشتی‌ها را تضمین کنند و از بازداشت و ارعاب غیرقانونی شرکت کنندگان جلوگیری کنند و پایان محاصره و نسل کشی مردم فلسطین را مطالبه نمایند.
منابع:
۱. کنوانسیون چهارم ژنو درباره حمایت از افراد غیرنظامی در زمان جنگ (۱۹۴۹)، مصوب ۱۲ اوت ۱۹۴۹، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (ICRC)
۲. پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ژنو درباره حمایت از قربانیان درگیری‌های مسلحانه بین‌المللی (۱۹۷۷)، مصوب ۸ ژوئن ۱۹۷۷، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (ICRC)
۳. کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره حقوق دریاها (۱۹۸۲)، مصوب ۱۰ دسامبر ۱۹۸۲، سازمان ملل متحد
۴. کمیسیون حقوق بین‌الملل سازمان ملل متحد (۲۰۰۱)، پیش‌نویس مواد مسئولیت دولت‌ها برای اعمال بین‌المللی غیرقانونی، تصویب‌شده در پنجاه‌وسومین نشست کمیسیون، مجمع عمومی سازمان ملل، سند رسمی A/RES/56/83.
۵. دیوان بین‌المللی دادگستری (۲۰۲۴)، «دستور موقت در پرونده نسل‌کشی در نوار غزه (آفریقای جنوبی علیه اسرائیل)»، صادره در ۲۴ مه ۲۰۲۴
۶. پوریزدان‌پرست، سیدمحمدمهدی. (شهریور ۱۴۰۴). مصاحبه با خبرگزاری کتاب ایران درباره اهداف و فعالیت‌های کاروان های بین‌المللی «الی بیت‌المقدس» و «صمود». ایبنا.
۷. صحبت‌های تیاگو آویلا از اعضای ناوگان صمود
