دستورالعملی جامع در حوزه بهره‌گیری از ابزارهای هوش مصنوعی مصوب شد
خبرگزاری دانشجو - 1404-07-10 20:54:18
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو،به نقل از بنیاد ملی علم ایران (INSF)، مقرر شده که این دستورالعمل، هر ۶ ماه یک بار بازبینی شود و در صورت نیاز اصلاح صورت گیرد تا همگام با تحولات سریع علمی و فناورانه به‌روز باقی بماند.
این دستورالعمل که با همکاری پژوهشگران و نهادهای مرتبط تدوین شده و استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی را در تمامی مراحل پژوهش ـ از طراحی و تدوین پروپوزال گرفته تا اجرای طرح، تحلیل داده‌ها، نگارش گزارش و حتی فرآیند داوری ـ بلامانع دانسته است، مشروط بر آنکه ضوابط اخلاقی و اصول شفافیت رعایت شوند.
بر اساس این سند، پژوهشگران موظفند نوع و میزان استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی را در پروپوزال‌ها و گزارش‌های نهایی به‌طور کامل اعلام کنند. این اعلام باید شامل نام ابزار، نسخه نرم‌افزار، تاریخ استفاده و توضیح درباره نقش آن در بخش‌های مختلف پژوهش باشد. به‌عنوان نمونه، در صورتی که از هوش مصنوعی برای تولید متن یا تحلیل داده استفاده شده، ذکر منبع، روش بازنگری و توضیح اعتبارسنجی الزامی است.
یکی از نکات کلیدی دستورالعمل، تأکید بر مسئولیت‌پذیری پژوهشگر است. طبق این سند، پژوهشگر نمی‌تواند مسئولیت صحت علمی محتوا یا نتایج را به هوش مصنوعی واگذار کند و همچنان پاسخگوی کیفیت و اعتبار علمی اثر خواهد بود. به بیان دیگر، هوش مصنوعی تنها یک ابزار کمکی است و جایگزین قضاوت علمی انسان نمی‌شود.
این دستورالعمل که با همکاری پژوهشگران و نهادهای مرتبط تدوین شده، استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی را در تمامی مراحل پژوهش از طراحی و تدوین پروپوزال گرفته تا اجرای طرح، تحلیل داده‌ها، نگارش گزارش و حتی فرآیند داوری ـ بلامانع دانسته است، مشروط بر آنکه ضوابط اخلاقی و اصول شفافیت رعایت شوند.
در بخش مربوط به داوری و نظارت، مسئولیت ناظران و داوران نیز تعریف شده است. بر این اساس، آنان باید در بررسی پروپوزال‌ها و گزارش‌ها دقت کنند که استفاده از هوش مصنوعی به‌درستی ذکر شده و موجب نقض اصول اخلاق پژوهش نشده باشد. در صورت مشاهده ابهام، داوران مجازند از پژوهشگر درخواست توضیح یا منبع معتبر کنند. همچنین توصیه شده است داوران نسبت به استفاده یا عدم استفاده از هوش مصنوعی تعصب نداشته باشند و تنها براساس صحت علمی و اخلاقی اثر داوری کنند.
این دستورالعمل با الهام از تجربه‌های بین‌المللی و اسناد اخلاقی معتبر نظیر چارچوب‌های اتحادیه اروپا و کمیته جهانی پژوهش (GRC) تدوین شده است. در عین حال، تمامی محتوای آن با توجه به نیازهای بومی کشور و با نظارت بنیاد ملی علم ایران بازبینی شده است.
بنیاد ملی علم ایران هدف از تصویب این سند را «استفاده مسئولانه از ظرفیت‌های هوش مصنوعی در خدمت ارتقای پژوهش» اعلام کرده و تأکید دارد که اجرای دقیق آن می‌تواند از بروز مشکلاتی همچون سرقت علمی، نقض حریم خصوصی و انتشار داده‌های نادرست جلوگیری کند.
