سرقت علمی چگونه در مقالات و پایانامه‌ها پیگیری می‌شوند؟/ برگشت خوردن بیش از ۱۳۰۰ مقاله بین المللی به دلیل استفاده غیر مجاز از منابع دیگران

حسن زاده، رئیس سامانه ایرانداک در گفت‌و‌گو با خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، در خصوص دسترسی دانشجویان به مقالات این سامانه گفت: همه‌ی دانشجویان کشور یعنی ۳ میلیون و ۸۰۰ هزاردانشجو به اضافه تمام پژوهشگران، اعضای هیئت علمی و حتی افراد عادی از مدارس و پژوهشکده‌ها به مقالات  ایرانداک دسترسی دارند یعنی تمام کسانی که در کشور به دنبال پژوهش هستند  به همه خدمات ایرانداک بدون محدودیت دسترسی دارند محدودیتی برای قشریا گروهی نداریم همه کسانی که نیاز به دسترسی به اطلاعات دارند می‌توانند به راحتی به صورت آنلاین دسترسی داشته باشند.

وی افزود: قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در سال ۱۳۹۶ در مجلس شورای اسلامی مصوب شد و سال ۱۳۹۸ هم نامه اجرایی آن هم به هیئت وزیران رسید، اما با مشکلی مواجه شد آن هم این بود که به هر حال در قانون گفته شده که همانند جویی ثبت و تایید پایانامه باید از سوی ایرانداک باشد نهایتاً هیئت وزیران آیین نامه اجرایی را اصلاح کرد عبارت و موسسات همتراز را از آیین نامه اجرایی حذف کرد یعنی به عبارتی الان قانون و آیین نامه اجرایی متفق القول تایید ثبت و همانند جویی پایان نامه‌های کل کشور اعم از دانشگاه آزاد، وزارت بهداشت و حوزه‌های علمیه و هر موسسه‌ای که به نوعی با تولید علم در ارتباط است را به عهده  ایرانداک گذاشته شده است.

وی ادامه داد: از همان سال که این قانون مصوب شد سامانه همانندجویی راه اندازی شد که طبق قانون هم اگر کسی همانندجویی انجام ندهد حتی حقوقی که به داور، استاد راهنما، مشاور به شکل‌های دیگر پرداخت می‌شود خلاف قانون است. اخیراً کد صحت هم وصل شده به ایرانداک که  برای تایید مدرک تحصلی حتما از ایرانداک استعلام گرفته می‌شود.

حسن زاده خاطرنشان کرد: بنابراین همانند جویی دیگر به عنوان یکی از پیش نیاز‌های تایید مدرک و استخدام در نظر گرفته می‌شود این سامانه همراه با توسعه تکنولوژی هوشمندتر شده تمام ایراداتی که ممکن بود برای دور زدن مشابهت یابی و همانند جویی انجام شود الان برطرف شده و سامانه به صورت کارآمد و موثر خدمت رسانی می‌کند.   تقریبا همه موسسات آموزش عالی وزارت علوم همانند جویی انجام می‌دهد.

رئیس سامانه ایرانداک گفت: بیش از ۱۳۰۰ مقاله ایران در سطح بین المللی بازپسگیری شده البته عدد خیلی بالایی نیست که بگوییم فاجعه اتفاق افتاده است این مقالات چاپ شدند، اما مشکلاتی داشتند که پس فرستاده شدند. وزارت علوم با وجود اینکه به لحاظ تعداد مقالات و تعداد دانشجوی بیشترین رقم را دارد، اما در بین این سه نظام آموزشی رتبه سوم به لحاظ بازپس گیری را دارد یعنی وضعیتش بهتر است از دلایلی که این اتفاق رو رقم زده همین همان جویی است چرا که امکان سوء استفاده علمی از بین می‌رود پس بنابراین من توصیه کنم که همه موسسات از دانشگاه‌های غیرانتفاعی، آزاد و بهداشت برای اجرای قانون قانونی که دیگر استثنا نداره نسبت به همانند جویی پایان نامه‌های خودشان اقدام می‌کنند.

وی ادامه داد: بعضی از موسسات زمانی که پروپوزال را ثبت می‌کنند مشابهت یابی می‌کنند که ببیند آیا عنوان پروپوزال  قبلا توسط کسی دیگری کار شده  در صورتی که این همانند جویی نیست همانند زمانی است که پایان نامه نوشته شده و آماده دفاع می‌شود. قبل از دفاع باید برای اینکه مشخص باشد که این شخص به اندازه مجازاز متون یا ادبیات دیگران استفاده کرده یا نه آیا مرتکب سرقت علمی و ادبی شده است.

حسن زاده افزود: دانشگاه‌ها درصد‌های مختلفی برای همانند جویی اعلام کرده‌اند  و دانشجو باید بر اساس درصدی که دانشگاه‌ها اعلام می‌کنند از متون دیگران استفاده کنند. دانشجو باید حتما به مثابه اجرای قانون در نظر بگیرد این انتخاب نیست یک تکلیف قانونی است که حتماً باید اجرا شود.

وی یادآورشد: ما به دنبال این نیستیم که پایان نامه کسی رو رد کنیم. مهم این است که بر اثر درصدی که دانشگاه اعلام میکند درصد همانند جویی می‌کنند. پایان‌نامه‌ای که برای  دفاع رفته در سطح مجاز از دیگران استفاده کرده و مرتکب سرقت علمی نشده است.