چگونه چین با تجارت تهاتری با ایران، تحریم‌های آمریکا را بی‌اثر می‌کند؟
خبرگزاری دانشجو - 1404-07-15 17:26:58
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری دانشجو، دیروز وال استریت ژورنال گزارشی را تحت عنوان ((چین چگونه به شکل مخفیانه نفت ایران را می‌خرد و تحریم‌های ایالات متحده را دور می‌زند؟)) منتشر کرده است. در این گزارش نحوه‌ی مراودات نفتی چین با ایران بررسی و ادعا شده است که کشور مذکور نه تنها خرید نفت از ایران را متوقف نکرده بلکه سازوکار‌های مخفیانهای هم برای دور زدن تحریم‌های آمریکا اتخاذ کرده است. در متن گزارش آمده است که چین از طریق سیستم تجارت تهاتری خرید نفت از ایران را ادامه می‌دهد. دو نکته‌ی برجسته در این گزارش وجود دارد؛ نکته‌ی اول مربوط به ادامهی مراودات اقتصادی-بین‌المللی ایران با وجود تحریم‌های گسترده و نکته‌ی دوم مربوط به بازدارندگی سازوکاری برای مقابله با اثرگذاری مطلق تحریم‌های ظالمانه‌ی آمریکا و سازمان‌های بین‌المللی است. در ادامه سعی خواهد شد به ابعاد و پیامد‌های این دو مورد پرداخته شود.
ایران با توجه به موقعیت استراتژیک و با داشتن منابع مهم انرژی همواره در کانون توجهات جهانی بوده است. این وضعیت باعث شده که در طول تاریخ دولت‌های دیگر بیشتر از طریق مناسبات اقتصادی با ایران ارتباط برقرار کنند. ایران همواره ارتباط اقتصادی نزدیکی با کشور‌های شرق آسیا داشته و این ارتباط تا به امروز، حتی با وجود مشکلاتی که از طرف دولت‌های دیگر گریبان ایران را گرفته، ادامه‌دار بوده است. تحریم‌های بین‌المللی‌ای که در طی چند دهه‌ی اخیر علیه ایران اعمال شده‌اند همواره در صدد ایجاد خلل در مناسبات اقتصادی ایران با سایر کشور‌ها بوده‌اند ولی ایران همواره نشان داده است که راهی برای کم اثر کردن این نوع فشار‌ها پیدا کرده است. ارتباط چندین ساله‌ی ایران با چین در حوزه‌های تجاری یکی از شاخص‌ترین موارد این رفتار هوشمندانه‌ی او بوده است.
تحریم‌های بین‌المللی با مسدود کردن ارتباط مالی ایران با سایر کشور‌ها سعی در اعمال فشار اقتصادی به این کشور دارند. در وهله‌ی نخست به نظر می‌رسد این انسداد عملا ایران را در تنگنایی قرار خواهد داد که در کم‌ترین زمان ممکن کشور از نظر اقتصادی فلج خواهد شد، ولی در عمل ایران نشان داده است که راهکار‌های دیگری را جایگزین روابط مالی مستقیم خواهد کرد. یکی از مهم‌ترین این راهکار‌ها استفاده از سیستم تجارت تهاتری است. سیستم تهاتری با جایگزین ساختن کالا و خدمات در مقابل پول به صورت عملی تحریم‌ها را دور می‌زند. این نوع تجارت در سال‌های اخیر به شکل گسترده‌ای توسط ایران و چین استفاده شده است. روند این استفاده به این صورت است که ایران در قبال فروش نفت خود به چین، از این کشور خدمات زیرساختی توسعه‌ای دریافت می‌کند. در صورتی که برای ساختن و استفاده از این زیرساخت‌ها برنامه‌ی دقیق و کاربردی اتخاذ شود، در بلند مدت میزان سودی که از راه آنها وارد اقتصاد ایران خواهد شد بیشتر از سود پولی‌ای است که کشور می‌توانست از چین یا هر کشور دیگری بگیرد و دوباره آن را وارد بازار سرمایه‌ی صرفا تجاری کند، خدمات زیرساختی نقش بلند مدت و پرثمری را در اقتصاد کشور پیشرفت باز می‌کنند.
در اقتصاد پیشرفت محور طرحی تحت عنوان ((ساختن، بهره‌برداری و واگذاری)) وجود دارد که در جهت ایجاد پایه‌های قوی برای توسعه‌ی اقتصادی از آن استفاده می‌شود. در این طرح‌ها بنگاه قراردادی با ساختن زیرساخت‌ها و پس از شروع روند بهره‌برداری از آنها به مرور مالکیت آنها را به طرف مقابل منتقل می‌کند. بخش عمده‌ای از کشور‌های شرق آسیا از این مدل پیشرفت در جهت توسعه‌ی اقتصادی استفاده کرده‌اند. ایران نیز با آگاهی از این طرح‌ها به بهترین شکل و برای دنبال کردن دو هدف از آنها استفاده می‌کند؛ هدف اول دور زدن تحریم‌های بین‌المللی و هدف دوم بهره بردن از مزایای طرح‌های مذکور در بلند مدت.
بر اساس ادعایی که وال استریت ژورنال آن را خرید مخفیانه‌ی نفت نامیده است، می‌توان به این برداشت رسید که یکی از مهم‌ترین روش‌هایی که چین از طریق آن اقدام به خرید نفت ایران می‌کند همان روش تجارت تهاتری با محوریت زیرساخت‌سازی است. چنانچه در سال‌های اخیر شاهد بوده‌ایم قرارداد‌های مابین چین و ایران در حوزه‌های مختلف عمرانی رو به افزایش است. این قرارداد‌ها در عمل بر هر دو طرف منافعی را در بر دارد. طرف چینی با استفاده از این نوع مراودات، از اقتصاد دلار محور فاصله می‌گیرد. ضمنا چین می‌داند که ایران مهم‌ترین و حتی به‌صرفه‌ترین فروشنده‌ای است که می‌تواند نفت او را تامین کند. از طرف دیگر چین با سرمایه‌گذاری در ایران می‌تواند تا حدودی بازار ایران را هم تحت تاثیر خود قرار دهد. این بازار‌ها صرفا محدود به‌بازار وسایل روزمره‌ی زندگی نیستند، بلکه برای چین مهم است که بتواند بازار‌هایی برای شرکت‌های فنی و عمرانی خود در سطح غرب آسیا فراهم کند. سیستم اقتصادی چین بر اساس تجربه‌ی چندین ساله‌اش شدیدا به دنبال ایجاد و حفظ بازار در سراسر جهان با تاکید بر سیاست دوری از تنش است. تجارت تهاتری هر دو هدف چین را تا میزان بالایی تحکیم می‌کند. حال باید دید ایران به عنوان طرف دیگر این تجارت چه موقعیت‌هایی را به دست می‌آورد.
ایران با توجه به موقعیت بین‌المللی فعلی و خصمانه شدن نگاه کشور‌های غربی به او، در موقعیت دشوار اقتصادی قرار دارد. ولی قرار گرفتن در موقعیت دشوار به معنی تیر خلاص نیست. ایران کشوری است که به صورت بالقوه امکانات لازم از نظر جغرافیایی و منابعی را برای سرمایه‌پذیری دارد. چنین امتیاز برای ایران بسیار کارساز خواهد بود. در صورتی که ایران بتواند از تجارت تهاتری برای افزایش جذب سرمایه‌ی خارجی، آن هم به شکل زیرساخت‌سازی، استفاده کند، به شکل قابل توجهی نقشه‌ی کشور‌های غربی را نقش بر آب خواهد کرد. شاید بتوان این ادعا را کرد که در این مورد به خصوص تحریم‌های بین‌المللی نقش عدوی را پیدا کرده است که سبب خیر می‌شود. ایران فعلا توانسته با قرار گرفتن در چنین معاملاتی، ارتباط خود را با چین و اقتصاد آن تثبیت کند. ولی آیا صرف تثیبت رابطه با چین برای ایران کافی خواهد بود؟
مهم‌ترین نکته‌ای که ایران باید در نظر داشته باشد، گسترش این نوع ارتباطات با کشور‌های دیگری است که در حوزه‌های زیرساختی مختلف آماده‌ی سرمایه‌گذاری هستند. این برنامه به ایران این امکان را خواهد داد که بتواند در حوزه‌های مختلف زیرساخت‌سازی کند. بالا رفتن کمیت و کیفیت زیرساختی ایران، در بلندمدت باعث خواهد شد که کشور در مناسبات تجاری جهانی از عضوی تاثیرپذیر به عاملی تاثیرگذار تبدیل شود. همچنان که اکثر کشور‌های شرق آسیا امروزه با تکیه بر زیرساخت‌های داخلی‌شان توانسته‌اند به جایگاه تحکیم‌یافته‌ای در اقتصاد جهانی تبدیل شوند. در کنار این موارد ایران می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های متکی بر تهاتر زیرساختی، فرصت‌های اشتغال داخلی خود را بالا ببرد، بالا رفتن نرخ اشغال به خودی خود رابطه‌ی مستقیمی با افزایش نرخ رشد اقتصادی و در نهایت شکوفایی اقتصادیی دارد. همچنین کاهش وابستگی صرف به اقتصاد دلاری نیز مورد مهمی است که می‌تواند نصیب ایران شود.
با در نظر گرفتن تمام این جوانب می‌توان نتیجه گرفت که ایران می‌تواند با گسترش مناسبات و سیاست‌های تهاتری خود با سایر کشور‌های تاثیرگذار، ارتباط اقتصادی خود را، حتی در شرایطی که تحریم‌ها او را از هر طرف محاصره کرده‌اند، حفظ کند و با تکیه بر همین حفظ رابطه و افزایش جذب سرمایه‌های زیرساختی اثر تحریم‌ها را به حداقل‌ترین مقدار خود برساند.
