نگاهی به جنگ الکترونیک در نبرد‌های مدرن/ جنگ امواج چگونه اتفاق می‌افتد؟

به گزارش خبرنگار دانش و فناوری خبرگزاری دانشجو، در هیاهوی انفجارها و غرش موتورهای جت در میدان‌های نبرد امروزی، یک جنگ حیاتی دیگر در سکوت کامل در جریان است؛

 جنگی که نه با گلوله و موشک، بلکه با امواج نامرئی رادیویی، راداری و مادون قرمز انجام می‌شود. این عرصه، قلمرو جنگ الکترونیک (جنگال) است؛

 یک نبرد فنی و پیچیده برای تسلط بر طیف الکترومغناطیس که پیروزی یا شکست در جنگ‌های مدرن به طور فزاینده‌ای به آن وابسته است. اما این نبرد امواج دقیقاً چگونه کار می‌کند و چرا تا این حد اهمیت دارد؟

 

 

 

 

کریدور نامرئی اطلاعات، درک طیف الکترومغناطیس

برای درک جنگ الکترونیک، ابتدا باید محیط آن را بشناسیم. طیف الکترومغناطیس را می‌توان به یک بزرگراه عظیم و نامرئی تشبیه کرد. هر چیزی، از مکالمات تلفن همراه و سیگنال‌های Wi-Fi گرفته تا امواج رادیویی، سیستم‌های موقعیت‌یاب جهانی (GPS)، رادارهای کنترل ترافیک هوایی و سیستم‌های هدایت موشک، در خطوط مختلف این بزرگراه در حال حرکت هستند. در یک سناریوی نظامی، این بزرگراه به شاهرگ حیاتی ارتباطات، شناسایی و هدایت تسلیحات تبدیل می‌شود. نیرویی که بتواند ترافیک این بزرگراه را کنترل کند، خطوط دشمن را مسدود کرده و خطوط خود را باز نگه دارد، به یک برتری استراتژیک دست می‌یابد. جنگ الکترونیک، هنر و علم مدیریت این کریدور نامرئی است.

 

سه ستون اصلی نبرد، شنود، حمله و دفاع

عملیات جنگ الکترونیک بر سه پایه اصلی استوار است که هر کدام نقشی حیاتی در این نبرد نامرئی ایفا می‌کنند.

۱. پشتیبانی الکترونیک ، گوش‌های میدان نبرد
این بخش، فاز اطلاعاتی و شنود جنگال است. سامانه‌های ES مانند شبکه‌ای از گوش‌های فوق‌العاده حساس عمل می‌کنند که به طور مداوم به بزرگراه الکترومغناطیس گوش می‌دهند. وظیفه اصلی آنها شناسایی و تحلیل سیگنال‌های دشمن است.

تشریح فنی: گیرنده‌های پهن‌باند پیشرفته، سیگنال‌های راداری، ارتباطی و ناوبری دشمن را دریافت می‌کنند. سپس پردازشگرهای قدرتمند این سیگنال‌ها را تحلیل کرده و پارامترهایی مانند فرکانس، منبع، موقعیت و نوع مدولاسیون را استخراج می‌کنند. این اطلاعات یک نظم نبرد الکترونیکی یا نقشه جامع از آرایش الکترونیکی دشمن را ترسیم می‌کند.

توضیح ساده: تصور کنید در یک اتاق شلوغ، جاسوسی نشسته‌اید که می‌تواند تمام مکالمات را به طور همزمان بشنود، زبان هر گفتگو را تشخیص دهد، هویت گویندگان را شناسایی کند و موقعیت دقیق آنها را روی نقشه مشخص نماید. سامانه‌های ES دقیقاً همین کار را با امواج نامرئی دشمن انجام می‌دهند. آنها به فرماندهان می‌گویند که رادارهای پدافندی دشمن کجا هستند، نیروها چگونه با هم ارتباط برقرار می‌کنند و آیا موشکی در حال نزدیک شدن است یا خیر.

۲. حمله الکترونیک، مسدود کردن شبکه اطلاعاتی دشمن
این بخش، جنبه تهاجمی جنگال است. هدف اصلی EA، مختل کردن، کور کردن یا فریب دادن سیستم‌های الکترونیکی دشمن با استفاده از انرژی الکترومغناطیسی است.

پاد جنگ الکترونیک AN/ALQ-99 روی اف 18 گراولر نیروی دریایی آمریکا

تشریح فنی: این عملیات از طریق دو تکنیک اصلی انجام می‌شود: اختلال (Jamming) و فریب (Deception). در تکنیک اختلال، فرستنده‌های قدرتمند، نویز یا سیگنال‌های پارازیت را با انرژی بالا به سمت گیرنده‌های دشمن (مانند یک رادار) ارسال می‌کنند. این نویز آنقدر قوی است که سیگنال اصلی و ضعیف بازگشتی از هدف (مثلاً یک هواپیما) را در خود غرق می‌کند و عملاً رادار را کور می‌کند. در تکنیک فریب، سیگنال‌های هوشمندانه‌ای تولید می‌شود که سیستم دشمن را به اشتباه می‌اندازد؛ برای مثال، ایجاد ده‌ها هدف کاذب روی صفحه رادار برای منحرف کردن آتش پدافند.

توضیح ساده: حمله الکترونیک مانند ایجاد یک ترافیک سنگین و ساختگی در بزرگراه اطلاعاتی دشمن است. یک جمر (Jammer) قدرتمند، هزاران خودروی خیالی را به خطوط ارتباطی دشمن می‌فرستد و باعث می‌شود پیام‌های واقعی آنها در این شلوغی گم شوند. یا در مثالی دیگر، سیستم‌های فریب، تابلوهای راهنمایی و رانندگی جعلی در مسیر موشک‌های هدایت‌شونده دشمن قرار می‌دهند تا آنها را به بیراهه بکشانند. از کار انداختن پهپادها با قطع ارتباط آنها با اپراتور یا ارسال مختصات GPS جعلی به نیروهای دشمن، نمونه‌های بارز حمله الکترونیک هستند.

۳. حفاظت الکترونیک ، ساخت تونل‌های امن
این بخش، جنبه دفاعی جنگال است و هدف آن اطمینان از عملکرد صحیح سیستم‌های خودی در برابر حملات الکترونیکی دشمن است.

تشریح فنی: تکنیک‌های EP بسیار متنوع هستند. یکی از رایج‌ترین آنها پرش فرکانسی (Frequency Hopping) است که در آن، سیستم‌های ارتباطی خودی به طور مداوم و با سرعتی بسیار بالا فرکانس کاری خود را طبق یک الگوی از پیش تعیین شده تغییر می‌دهند. این کار باعث می‌شود که جمرهای دشمن نتوانند روی یک فرکانس قفل شوند. تکنیک‌های دیگر شامل استفاده از آنتن‌های جهت‌دار برای کاهش اثرات پارازیت و الگوریتم‌های فیلترینگ پیشرفته برای جداسازی سیگنال واقعی از نویز است.

توضیح ساده: اگر دشمن در حال ایجاد ترافیک در بزرگراه اصلی است، حفاظت الکترونیک مانند ساختن یک شبکه از تونل‌های مخفی و امن برای عبور پیام‌های خودی است. سیستم‌های ارتباطی شما به جای حرکت در یک خط ثابت، به سرعت بین هزاران مسیر مختلف جابجا می‌شوند، به طوری که دشمن هرگز نمی‌فهمد پیام بعدی از کدام مسیر خواهد آمد. این کار تضمین می‌کند که حتی در بحبوحه یک حمله الکترونیکی سنگین، ارتباطات و عملکرد تجهیزات حیاتی حفظ شود.

 

 

جنگ الکترونیک در عمل، از اوکراین تا فراتر از آن

جنگ اوکراین به یک آزمایشگاه واقعی برای نمایش اهمیت جنگ الکترونیک تبدیل شده است. از روزهای اول درگیری، هر دو طرف به طور گسترده از جنگال برای مختل کردن ارتباطات، از کار انداختن پهپادها و کور کردن سیستم‌های هدایت توپخانه استفاده کرده‌اند. گزارش‌ها حاکی از آن است که واحدهای جنگال روسی توانستند با ایجاد اختلال در سیگنال GPS، دقت برخی تسلیحات هدایت‌شونده غربی را کاهش دهند. در مقابل، نیروهای اوکراینی با استفاده از سامانه‌های ES غربی، پهپادهای شناسایی و تهاجمی روسیه را شناسایی و با استفاده از EA آنها را ساقط کرده‌اند.

این نبرد فراتر از کور کردن رادارهاست. جنگ شناختی الکترونیکی  که با هوش مصنوعی و یادگیری ماشین ترکیب شده، نسل بعدی این حوزه است. در این مدل، سامانه‌ها به طور خودکار طیف الکترومغناطیس را تحلیل کرده، سیگنال‌های جدید و ناشناخته دشمن را شناسایی می‌کنند و در لحظه، بهترین تکنیک حمله یا دفاع را بدون دخالت انسان طراحی و اجرا می‌نمایند. این سرعت واکنش، چیزی است که در نبردهای آینده حرف اول را خواهد زد.

در نهایت، جنگ الکترونیک چهره نبردهای مدرن را برای همیشه تغییر داده است. دیگر نمی‌توان تنها با تکیه بر قدرت زرهی یا سرعت هوایی به پیروزی رسید. امروزه، تسلط بر بزرگراه نامرئی امواج الکترومغناطیس، کلید فلج کردن دشمن، حفاظت از نیروهای خودی و در نهایت، کسب پیروزی در پیچیده‌ترین میدان‌های نبرد قرن بیست و یکم است.