بارورسازی ابرها؛ راهکار مقطعی یا عوام‌فریبی در بحران آب ایران؟

 

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، وزیر نیرو اخیراً اعلام کرده است که عملیات بارورسازی ابرها از نیمه آبان ماه آغاز می‌شود و مردم به زودی آثار آن را خواهند دید. اما نگاهی دقیق‌تر به بحران آب ایران و این طرح نشان می‌دهد که بارورسازی ابرها نمی‌تواند راه‌حلی اساسی و پایدار برای مشکلات آبی کشور باشد.

 

ایران کشوری با اقلیم خشک و نیمه‌خشک است که از دیرباز با محدودیت منابع آب مواجه بوده است. با این حال، بحران آب در سال‌های اخیر به‌ دلیل ضعف‌های مدیریت منابع آبی و سیاست‌های نادرست وزارت نیرو شدت گرفته است. کمبود بارش‌ها تنها بخشی از مشکل است و ناکارآمدی در مدیریت مصرف، انتقال و توزیع آب و توسعه زیرساخت‌ها نقش اصلی را در تشدید این بحران ایفا می‌کند.

 

در این شرایط، بارورسازی ابرها به عنوان یکی از فناوری‌های نوین مطرح شده است. وزیر نیرو وعده داده که این طرح از نیمه آبان ماه به اجرا درمی‌آید و مردم تأثیر آن را در آبان و آذر خواهند دید.

 

رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری فناوری‌های نوین آب‌های جوی نیز از تجهیز هواپیماها و پهپادها و هدف‌گذاری مناطق کلیدی مانند دریاچه ارومیه، زاینده‌رود، خراسان رضوی و تهران برای بارورسازی خبر داده است.

 

اما کارشناسان و منابع علمی تأکید می‌کنند که بارورسازی ابرها در بهترین شرایط تنها می‌تواند بین ۵ تا ۲۰ درصد به بارش‌ها بیفزاید و این افزایش بسته به نوع ابرها و شرایط اقلیمی متفاوت است. در مقیاس بحران گسترده ایران، این میزان افزایش بارش ناچیز و موقتی است و نمی‌تواند جایگزین اصلاحات بنیادین در مدیریت منابع آب شود.

 

از سوی دیگر، اجرای این طرح با چالش‌های مالی نیز مواجه است. افزایش هزینه‌ها به‌خصوص در بخش ارزی و محدودیت بودجه، روند توسعه ناوگان هوایی و ایجاد پایگاه‌های تخصصی را با مشکل روبرو کرده است. در چنین شرایطی، تمرکز صرف بر بارورسازی و تبلیغ گسترده آن، نوعی فرافکنی و انحراف توجه از اصلاحات اساسی حکمرانی آب به حساب می‌آید.

 

سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کشوراعلام کرده است که بارورسازی ابرها به‌عنوان روشی علمی و شناخته شده، می‌تواند حدود ۱۰ درصد به بارش‌ها اضافه کند، اما در ابعاد وسیع‌تر و بحران خشکسالی کشور پاسخگو نیست. وی تاکید کرده که مشکل کمبود آب‌های زیرزمینی و خشکسالی‌های گسترده با بارورسازی قابل حل نیست و تنها می‌تواند به تولید محدود آب کمک کند.

 

تاجبخش همچنین درباره تغییرات اقلیمی گفته است که دمای ایران در هر دهه حدود ۰.۴ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته و بارش‌ها در ۵۰ سال گذشته به طور متوسط سالانه کاهش یافته است. این روند باعث تشدید خشکسالی و نیاز جدی به مدیریت منابع آبی شده است. وی افزود که در سال ۲۰۲۴ تحت تأثیر پدیده ال‌نینو، سالی گرم‌تر بود و گرمایش جهانی همچنان ادامه دارد.

 

علاوه بر این، کاهش محسوس تراز آب دریای خزر نیز نگرانی‌های جدی به دنبال دارد که کشورهای حاشیه این دریا در قالب اجلاس «کسپ کام» به دنبال بررسی و ارائه راهکار برای کنترل این وضعیت هستند.

 

پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی نشان می‌دهد که پاییز امسال بارش‌ها کمتر از حد نرمال خواهد بود و تنها در سواحل دریای خزر بارش‌ها نزدیک به حالت نرمال است. همچنین زمستان شرایط نسبتاً نرمال خواهد داشت، اما احتمال تغییر در این الگوها وجود دارد.

 

در نهایت، باید تأکید کرد که بحران آب ایران ریشه در مدیریت ضعیف و ناکارآمدی حکمرانی منابع آبی دارد و بارورسازی ابرها نمی‌تواند جایگزین اصلاحات بنیادی باشد. وعده‌های وزیر نیرو درباره بارورسازی ابرها، در حالی که اصلاحات اساسی در سیاست‌ها و مدیریت منابع انجام نشده، بیشتر شبیه به عوام‌ فریبی است تا راه‌ حل واقعی برای حل مشکل باشد.

 

وزارت نیرو به جای تمرکز بر راهکارهای کوتاه‌مدت و نمایشی، باید با شفافیت و برنامه‌ریزی دقیق، اصلاح ساختارهای مدیریتی، توسعه زیرساخت‌ها و فرهنگ‌سازی در مصرف آب را در اولویت قرار دهد تا بحران آب کشور به شکل پایدار و واقعی مهار شود.