تراموا نیامده برگشت / «متروباس» نام دهن پرکن جدید

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو_ علی کیمیایی، پروژه تراموا به عنوان یکی از طرح‌های نوین حمل‌ونقل شهری در تهران، با هدف کاهش ترافیک، بهبود کیفیت هوا و ارتقاء زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی مطرح شد. با وجود اجرای آزمایشی و اعلام آمادگی برخی نهاد‌های اجرایی، این پروژه تاکنون به مرحله بهره‌برداری نرسیده و با چالش‌های متعددی مواجه شد و بعید هم می‌رسد که به بهره برداری برسد.

نشد که بشود

موضوع راه‌اندازی سیستم تراموا در تهران، سال‌هاست که در محافل مدیریتی و برنامه‌ریزی شهری مطرح بوده است. در نخستین سال‌های دهه ۱۳۸۰، این طرح با هدف توسعه گردشگری شهری و تسهیل حمل‌ونقل در محدوده بازار تهران در دستور کار قرار گرفت. با این حال، به‌مرور زمان و در پی بروز چالش‌های مالی و تغییر اولویت‌های مدیریت شهری، اجرای این پروژه از روند عملیاتی خارج شد و به حاشیه رفت.

با آغاز دوره مدیریت علیرضا زاکانی در شهرداری تهران، بار دیگر ایده راه‌اندازی سیستم تراموا به عنوان یکی از آرمان‌های دیرینه حمل‌ونقل شهری در پایتخت مطرح شد. این طرح که سال‌ها در سکوت و فراموشی قرار داشت، با رویکرد جدید مدیریت شهری جان تازه‌ای گرفت.

در شهریورماه ۱۴۰۲، شهرداری تهران با وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح به تفاهمی مشترک برای اجرای پروژه احداث تراموا در پایتخت دست یافت. این توافق‌نامه گامی مهم در راستای تحقق یکی از اهداف کلان حمل‌ونقل شهری محسوب می‌شد.

در همین راستا، سید محمدخانی، سخنگوی شهرداری تهران، با اشاره به اهمیت این تفاهم، اظهار داشت: تراموا یکی از شیوه‌های رایج حمل‌ونقل عمومی در شهر‌های بزرگ جهان است که از محبوبیت بالایی برخوردار بوده و در برخی کشور‌ها به عنوان یکی از روش‌های اصلی جابه‌جایی شهروندان شناخته می‌شود.

وی افزود: در دوره جدید مدیریت شهری، شهرداری تهران با جدیت پیگیر عملیاتی‌سازی این طرح بوده و مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که احداث تراموا در برخی مسیرها، به‌ویژه در مقایسه با خطوط اتوبوس تندرو (BRT)، از توجیه فنی و اقتصادی بیشتری برخوردار است. این سیستم می‌تواند با هزینه کمتر، تعداد بیشتری از مسافران را با کیفیت بالاتر جابه‌جا کند.

تراموا در ایستگاه «بلاتکلیفی» متوقف شد

طرح راه‌اندازی تراموا در تهران طی سال‌های اخیر بار‌ها از سوی مدیران شهری مطرح شده و به عنوان یکی از راهکار‌های نوین برای بهبود حمل‌ونقل عمومی پایتخت معرفی شده است. با این حال، روند اجرای این پروژه بیش از آن‌که با پیشرفت همراه باشد، با تغییرات مکرر در وعده‌ها و تاریخ‌های اعلام‌شده مواجه بوده است؛ به‌گونه‌ای که تراموا پیش از آن‌که وارد تهران شود، عملاً از دستور کار خارج شد.

در آبان‌ماه ۱۴۰۲، شهردار تهران از آغاز مطالعات مقدماتی برای احداث تراموا خبر داد و اعلام کرد که این سیستم حمل‌ونقل می‌تواند در دو یا سه مسیر شهری اجرا شود. این اظهارات، امید‌هایی را در میان شهروندان و کارشناسان حمل‌ونقل شهری ایجاد کرد که شاید پس از سال‌ها، تهران صاحب سیستم تراموا شود.

در شهریورماه ۱۴۰۲، تفاهم‌نامه‌ای میان شهرداری تهران و وزارت دفاع برای اجرای پروژه تراموا امضا شد. سخنگوی شهرداری در آن زمان تأکید کرد که مطالعات نشان داده‌اند احداث تراموا در برخی مسیر‌ها نسبت به خطوط اتوبوس تندرو (BRT) مقرون‌به‌صرفه‌تر و کارآمدتر است. 

علیرضا زاکانی شهردار تهران در ۲۱ تیر  ۱۴۰۲ در گف‌وگویی با خبرگزاری دانشجو گفت: باید در شهر تهران از تراموا استفاده کنیم. بحث تراموا مربوط الان نیست که عده ای هم ذوق زده شدند مربوط به مطالعات سالیان سال است. تراموا یک پنجم مترو هزینه دارد و دو سوم مترو خدمت ارائه می کند.

"باید" علیرضا زاکانی شهردار تهران به مرور زمان کم رنگ تر و کم رنگ تر شد.

در بهمن ماه ۱۴۰۳، دو رام تراموا از کشور چین وارد تهران شد و تست‌های اولیه آن در خیابان‌های پایتخت انجام گرفت. شهرداری اعلام کرد که نتایج تست‌ها موفقیت‌آمیز بوده و پروژه در مسیر اجرا قرار دارد.

تعلل و عدم هماهنگی بین نهادها

مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران، بار‌ها اعلام کرده که هیچ گزارش رسمی درباره تست یا واردات تراموا به دست شورا نرسیده است. این موضوع نمادی از تعلل و نبود هماهنگی میان نهاد‌های شهری در اجرای پروژه تراموا است. همچنین رئیس شورای شهر تهران از مخالفان سرسخت تراموا بوده است.  مهدی چمران چندین بار در جمع خبرنگاران اعلام کرد: نتایج تست تراموا به دست ما نرسیده است. در ادامه به چندین مورد از این موارد اشاره می‌کنیم.

۳۰ شهریور ۱۴۰۴ مهدی چمران در جمع خبرنگاران گفت:  در رابطه با تراموا هنوز نظر رسمی اعلام نکردیم و منتظر هستیم گزارش شهرداری برای ما ارسال شود.

۵ مرداد ۱۴۰۴ مهدی چمران در جمع خبرنگاران گفت:  گزارش کار برای بحث تراموا داده نشده است، بازدید فنی که قرار بود برای ما ترتیب داده شود نیز انجام نشده است و همچنین گزارشی درباره قیمت تراموا نیست ارائه نشده است.

 ۱۴ مرداد  ۱۴۰۴، مهدی چمران به فاصله چند روز دوباره درجمع خبرنگاران از نتایج تست تراموا ابراز بی اطلاعی کرد و گفت: تست تراموا با حضور ما انجام نشده و نتایج رسمی تست رو هم برای ما ارسال نکردند.

اما در ماه‌های بعد، وعده‌ها تغییر کرد. در مردادماه ۱۴۰۴، احمد قیومی، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران اعلام کرد که تراموا «به‌زودی» وارد تهران خواهد شد، بدون آن‌که جدول زمانی مشخص یا جزئیات اجرایی ارائه شود. این ابهام در اطلاع‌رسانی، نشانه‌ای از نبود انسجام در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی بود.

متروباس جایگزین می‌شود

متروباس، نام دهن پرکن دیگری است که به تازگی توسط مسئولان شهری مطرح و جایگزین تراموا شده است. احمد قیومی، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران اعلام کرد که مسیر توسعه حمل‌ونقل عمومی به سمت متروباس‌های سه کابین تغییر کرده است؛ گزینه‌ای که از نظر ظرفیت و زیرساخت، با شرایط فعلی تهران سازگارتر ارزیابی شده است.

با کنار گذاشته شدن پروژه تراموا، شهرداری تهران توسعه متروباس‌های سه کابین را به عنوان جایگزین در دستور کار قرار داده است. با این حال، تجربه اجرای تراموا نشان داده که نبود هماهنگی میان نهادهای شهری، فقدان گزارش‌دهی شفاف، و تغییرات مکرر در اولویت‌ها می‌تواند هر پروژه‌ای با تبلیغات گسترده را به توقف بکشاند.

در صورتی که متروباس نیز بدون برنامه‌ریزی دقیق، اجماع نهادی و تأمین مالی مشخص پیش برود، احتمال دارد به سرنوشتی مشابه تراموا دچار شود؛ طرحی که با وعده‌های متعدد آغاز شد اما پیش از بهره‌برداری، از مسیر توسعه شهری خارج شد.