همشهری آنلاینبلا نبینی تهران
همشهری آنلاین - سیدسروش طباطبایی‌پور: همانی که ما آتشفشان، زلزله، سیل، سونامی و یا توفان می‌نامیمش؛ بلایایی که حتی نامشان هم لرزه بر اندام آدمی می‌اندازد و با وجود رشد فناوری‌های گوناگون، هنوز امکان پیش‌بینی بسیاری از آنها همچنان امکان‌پذیر نیست.
این روزها همزمان است با روز جهانی کاهش اثرات بلایا و فجایع طبیعی؛ روزی که برای نخستین‌بار در سال ۱۹۸۹ میلادی توسط مجمع عمومی سازمان ملل متحد به‌منظور ترویج فرهنگ آمادگی، پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از بلایای طبیعی در سراسر جهان پیشنهاد شد و از سال ۲۰۰۹به همین نام ماندگار ماند.
همانطور که گفتیم بلایای طبیعی در بیشتر موارد غیرقابل پیش‌بینی است، اما اگر زنان و مردان هر کشوری، سطح آگاهی عمومی خود را دراین‌باره افزایش دهند، خسارت‌های ناشی از این حوادث، قابل تحمل‌تر خواهد شد.
تهران این شهر دوست‌داشتنی و پایتخت باشکوه ایران‌زمین نیز در کانون چنین ماجراجویی‌های طبیعی قرار دارد. مخاطراتی چون زلزله، سیل، آلودگی هوا، گردوغبار و مواردی از این دست، بارها و بارها قلب تپنده تهران را تکانده، اما هیچ‌گاه آن را از خروش نینداخته.
باید پذیرفت هرقدر آموزش‌های لازم در حوزه ایمنی در برابر بلایای طبیعی کلانشهر تهران فراگیرتر شود، شرایط امن‌تری برای پایتخت‌نشینان فراهم خواهد شد. در اینجا و به این بهانه، نگاهی به روزها و شب‌های دلهره‌آور سال‌های دور و نزدیک پایتخت می‌اندازیم و برخی از این بلایای طبیعی تهران را با هم مرور می‌کنیم.
نخستین زلزله تهران
براساس شواهد تاریخی و مطالعات دیرینه‌لرزه‌شناسی، نخستین زلزله‌ای که دل اهالی تهران و ری را لرزاند، حدود ۴هزار سال پیش از میلاد حضرت مسیح رخ داد و موجب تخریب گسترده سکونتگاه‌های انسانی شد. البته به‌خاطر گسل‌های لرزان تهران، زلزله بارها در تهران رخ داده که شاید آخرین آن مربوط به ۱۷۴سال پیش است؛ یعنی در عهد پادشاهی فتحعلی‌شاه قاجار در تاریخ ۷ فروردین ۱۲۰۹ خورشیدی که حرکت گسل مشا باعث وقوع یکی از شدیدترین زمین‌لرزه‌های ثبت‌شده در منطقه تهران و دماوند شد. بزرگی این زلزله حدود ۷.۱ ریشتر بود و خسارات گسترده‌ای در شهر تهران، شمیرانات، دماوند و مناطق اطراف برجای گذاشت. در پایتخت حتی یک خانه هم از آسیب آن در امان نماند.
گلاب‌دره
روز یکشنبه، ۴مرداد سال ۱۳۶۶، حوالی ساعت ۱۳بود که ناگهان آسمان بغضش ترکید و ابرها باریدند. برخی رهگذران زیر سقف‌های پاساژها و بازار تجریش پناه گرفتند تا کمتر خیس شوند. اما صدایی مهیب توجه همه را به‌خود جلب کرد. باران سیل‌آسا، در چشم بر هم زدنی سنگ‌های عظیم، درخت‌های قطور، خودروها و وسایل مردم را از کوهپایه روان و بی‌رحمانه گل و لای فراوانی را در منطقه دربند و میدان تجریش تلمبار کرد. گروهی از دانش‌آموزان که برای کوهپیمایی رفته بودند در محاصره سیل در آمدند. اما مأموران نیروی انتظامی و نیروهای مردمی، دست به‌دست هم دادند و آنها را نجات دادند. در این حادثه تعدادی از هموطنان‌مان کشته شدند و خسارت‌های مالی فراوانی دیدند. در این حادثه برخی به سرعت به طبقات بالای ساختمان‌ها رفتند و از حادثه جان سالم به‌در بردند.
امامزاده داود
ساخت و سازهای غیرمجاز در ۷مرداد سال ۱۴۰۱باز هم حادثه آفرید و سیلی در منطقه امامزاده داود تهران جاری کرد. حدود ساعت یک و نیم صبح، باران فراوانی بارید که تبدیل به سیل و رانش زمین شد. در این حادثه حجم بالای گل و لای به‌داخل امامزاده و برخی خانه‌ها نفوذ و بسیاری از خودروها را زمینگیر کرد. در این حادثه هم تعدادی از شهروندان جانشان را از دست دادند، اما درنهایت نیروهای امدادی و هلال احمر با بیش از ۲۳تیم و البته کمک‌های مردم، بخشی از حادثه‌دیدگان را نجات دادند.
زلزله ملارد
در سال ۱۳۹۶ایران بیش‌از ۱۷هزار بار لرزید و لرزش حدود ۵هزار بار آن بین ۵/۲تا ۴ریشتر بود. از مهم‌ترین زلزله‌های آن سال می‌توانیم به زلزله کرمانشاه، کرمان و زلزله ملارد در غرب تهران اشاره کنیم. در ۲۹آذر سال ۱۳۹۶بعد از ساعت ۱۱شب، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۱/۵ریشتر در ۵کیلومتری ملارد رخ داد و تهرانی‌ها را هم حسابی لرزاند. کانون این زمین لرزه روی سامانه گسل ماهدشت در جنوب کرج قرار داشت و از نظر زمین‌شناسی، شکل لرزش آن متفاوت با دیگر لرزش‌های معمول بود.
برف و کولاک
تهران در زمستان سال۱۳۵۰، یکی از سپیدترین روزهایش را تجربه کرد؛ برفی فلج‌کننده که موجب تعطیلی مدارس، ادارات، فرودگاه مهرآباد و حتی قطعی برق برخی مناطق شد. برف و سرمایی که در برخی مناطق شمالی تهران تا حدود ۱۲۰سانتی‌متر هم گفته می‌شود، حدود ۱۰روز در تهران ماندگار شد و حتی عبورومرور را هم سخت کرده بود. برخی این سرما را مرگبارترین رویداد کشور در تاریخ معاصر می‌دانند. دمای هوا در برخی مناطق استان تهران مثل فیروزکوه تا منفی ۳۶درجه هم رسیده بود.
توفان
در سال‌های اخیر، توفان‌هایی سهمگین تهران را درنوردید. شاید یکی از پرسرعت‌ترین آنها توفان سال ۱۳۹۴ با سرعتی بیش از ۱۲۰کیلومتر بر ساعت بود که جان ۵شهروند تهرانی را گرفت و تعدادی مجروح برجای گذاشت. در ۱۴اردیبهشت امسال هم شاهد توفانی شدید بودیم؛ توفانی که ۱۰۰کیلومتر بر ساعت سرعت داشت و آن هم خساراتی به بار آورد. در این توفان، البته سازمان هواشناسی کشور هشدار داده بود و نیروهای امدادی و خدمات‌شهری در حال آماده‌باش بودند تا حوادث ناگوار به حداقل برسد.
تگرگ
ابرهای تندری، گاهی در شرایط خاص جوی به ارتفاع‌های بالا و سرد جوی می‌رسند و باعث شکل‌گیری ذرات یخ بزرگ و سخت درون ابرتوفان‌های جوی می‌شوند و تگرگ‌ها را تشکیل می‌دهند. شرایط جوی تهران از قدیم، چندان برای بارش تگرگ مناسب نیست، اما تگرگی سخت در اردیبهشت سال۱۳۹۷ غرب و شمال تهران را درنوردید که خسارت قابل‌توجهی داشت. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که قطر تگرگ آن سال تهران، به حدود ۳.۵سانتی‌متر می‌رسید که هم‌اندازه یک توپ پینگ‌پنگ بود. شکستن شیشه خودروها و ساختمان‌ها، آسیب به سقف شیروانی‌ها، شکستن شاخه برخی درخت‌ها، آسیب به فضای سبز شهری و اختلال در تردد شهری از خسارت‌های ناشی از این حادثه طبیعی برای پایتخت‌نشینان بود.
