هشدار محمدامین حسام درباره «ولنگاری فرهنگی» در شبکه‌های نمایش خانگی؛ از عادی‌سازی ناهنجاری‌های اخلاقی تا شوخی‌های جنسی و ترویج مصرف مواد + فیلم کامل
به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، محمدامین حسام، کارشناس فضای مجازی، در برنامه «فولوفوکوس» خبرگزاری دانشجو به تحلیل بحران فرهنگی در شبکه‌های نمایش خانگی پرداخت و نسبت به عادی‌سازی ناهنجاری‌های اخلاقی از طریق تولیدات این پلتفرم‌ها هشدار داد. وی با تشریح مکانیسم «اقتصاد توجه» که تولیدکنندگان محتوا را به سمت ارائه مطالب غیراخلاقی سوق می‌دهد، فقدان نظام نظارتی منسجم و نبود رده‌بندی سنی علمی را از جمله عوامل اصلی گسترش این روند دانست.
ولنگاری فرهنگی یا آزادی رسانه‌ای؟
حسام در ابتدای بحث با تمایز قائل شدن بین «آزادی رسانه‌ای» و «ولنگاری فرهنگی»، تأکید کرد: «آزادی به این معناست که شما بتوانید حرفی را که به شما دیکته نکرده‌اند راحت بیان کنید، اما ولنگاری فرهنگی به این معناست که شما هر چیزی که به ذهنتان می‌رسد برای جلب توجه مخاطب منفعل ارائه دهید».
به گفته وی، در فضای کنونی شبکه‌های نمایش خانگی، «اقتصاد توجه» حرف اول را می‌زند: «در دنیایی هستیم که بازار توجه بسیار داغ است. توجه یک منبع کمیاب است و از این مقوله، اقتصاد توجه بیرون می‌آید. برنامه‌سازان برای جلب توجه از هر ابزاری استفاده می‌کنند؛ از شوخی‌های جنسی گرفته تا نمایش خشونت و تصاویر اروتیک».
چندگانگی نظارتی؛ معضل اصلی شبکه‌های نمایش خانگی و فقدان نهاد نظارتی واحد
حسام یکی از مشکلات اصلی در فضای تولید محتوای دیجیتال را «چندگانگی رگولاتوری» عنوان کرد: «ما در ایران دچار چندگانگی در بحث رگولاتوری و تنظیم‌گری هستیم. ما نهاد مشخصی نداریم که بگوییم مسئول این حوزه است. این چندگانگی و ابهام باعث می‌شود پلتفرم‌ها از این خلا استفاده کنند و دست به اقداماتی بزنند که می‌بینید».
محدودیت‌های ساترا
وی به محدودیت‌های سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر (ساترا) اشاره کرد: «ساترا نقش مجوز دادن را دارد اما نمی‌تواند در حین تولید و پخش اثر نظارت کند. اگر برنامۀ دارای مجوز، خلاف رویه ساترا عمل کند، این سازمان نمی‌تواند مستقیماً مداخله کند بلکه باید از طریق دادگاه پیگیری کند».
عادی‌سازی ناهنجاری‌ها؛ از شوخی‌های جنسی تا مصرف مواد
حسام با هشدار درباره «فرآیند عادی‌سازی» ناهنجاری‌ها در تولیدات رسانه‌ای گفت: «وقتی یک ناهنجاری در جامعه تکرار می‌شود، به تدریج فرآیند عادی‌سازی اتفاق می‌افتد. نتیجه این است که حساسیت فرهنگی جامعه کم می‌شود».
نمایش سیگار و مواد مخدر
وی به نمایش سیگار در سریال‌های ایرانی اشاره کرد: «ما در سریال‌هایمان بازیگرانی داریم که تبدیل به الگوی سیگار کشیدن شده‌اند. شهاب حسینی شده بود الگوی سیگار کشیدن، جواد عزتی شده بود الگوی سیگار کشیدن». حتی در مورد مواد مخدر نیز شاهد «قبح‌زدایی» هستیم: «بحث مصرف مواد مخدر یا مصرف گل را می‌بینیم که به شوخی مطرح می‌شود. در ناخودآگاه مخاطب، قبح این رفتار می‌ریزد».
شوخی‌های جنسی و کاهش حرمت زن
این کارشناس فضای مجازی با ابراز نگرانی از جایگاه زن در تولیدات رسانه‌ای گفت: «جایگاه و ارزش یک بانوی ایرانی در برنامه‌های ما به زیر صفر رسیده. متأسفانه نه تنها آقایان اجازه می‌دهند به خودشان به کیان زن توهین کنند، بلکه خود خانم‌ها هم گاهی خودشان را در معرض شوخی قرار می‌دهند».
تجربه بین‌المللی در regulation
حسام به تجربه سایر کشورها در تنظیم‌گری محتوای رسانه‌ای اشاره کرد: «در ترکیه، سازمان رگولاتوری (آرتیوک) نتفلیکس، آمازون پرایم و اچ‌بی‌او را چندین بار جریمه کرده است. در انگلستان (آفکام) و در فرانسه (سی‌اس‌ای) نیز سازوکارهای نظارتی قوی وجود دارد».
وی به نمونه‌ای از ترکیه اشاره کرد: «در ترکیه حتی نمایش واضح لیوان مشروب یا سیگار نیز محدودیت دارد. دلیلش این است که می‌گویند ممکن است ترویج شود یا برای کودکان مضر باشد».
راهکار: از تقویت نهادهای نظارتی تا فعال‌سازی نقد مردمی تا شفافیت اقتصادی پلتفرم‌ها
حسام بر شفافیت اقتصادی پلتفرم‌ها تأکید کرد: «وضعیت پلتفرم‌های ایرانی از نظر اقتصادی شفاف نیست. برخی می‌گویند خصولتی هستند. باید مشخص شود چه نهادهای دولتی یا خصوصی پشت آن‌ها هستند».
فعال‌سازی نهادهای مردم‌نهاد
وی نقش نهادهای مردم‌نهاد در نظارت بر محتوا را یادآور شد: «در کشورهای دیگر، ان‌جی‌اوها و نهادهای مردم‌محور وجود دارند که دور هم جمع می‌شوند و اعتراض می‌کنند. متأسفانه در ایران چنین مکانیزمی فعال نیست».
تدوین نظام رده‌بندی سنی علمی
این کارشناس با اشاره به فقدان نظام رده‌بندی سنی در ایران گفت: «ما در ایران هیچ نظام رده‌بندی سنی در تلویزیون، شبکه‌های نمایش خانگی و سینما نداریم. عددی که sometimes پای برخی برنامه‌ها می‌بینید، هیچ پشتوانه علمی و پژوهشی ندارد».
آینده‌ای نگران‌کننده در صورت تداوم وضع موجود
حسام در جمع‌بندی سخنان خود هشدار داد: «تا زمانی که وضعیت حکمرانی فضای مجازی و تولید محتوا مشخص نشود، وضعیت شبکه‌های نمایش خانگی روزبه‌روز بدتر خواهد شد. هم از نظر محتوایی و هم از نظر جذابیت شاهد افت هستیم».
وی تأکید کرد رسانه‌های ایرانی باید به جای تقلید از الگوهای غربی، به تقویت ارزش‌های فرهنگی بپردازند و در این مسیر، تنظیم‌گری هوشمند و مشارکت نهادهای مدنی می‌تواند راهگشا باشد.
خبرگزاری دانشجو