شیراز، باغی به وسعت تاریخ
باشگاه خبرنگاران جوان؛ مریم رضایی - شیراز از دیرباز به عنوان شهر گل و بلبل شناخته می‌شود. سرسبزی و وجود باغ‌های دل‌انگیز آن همواره زبانزد خاص و عام بوده و خاطره‌ای شیرین در ذهن هر بازدیدکننده به جا می‌گذارد.
در میان این باغ‌ها، باغ ارم همچون نگینی درخشان می‌درخشد. سرونازهای بلندبالای آن چنان به آسمان کشیده‌اند که گویی دست هنرمندی چیره‌دست، آنها را با دقت و ظرافت از دل زمین تا بلندای آسمان تراشیده است. گلستان رزهای رنگارنگ این باغ، با تنوعی کم‌نظیر در جهان، تصویری بی‌پایان از رنگ و نقش را به نمایش می‌گذارد. این جلوه‌های طبیعی در کنار معماری منحصربهفرد بنا و نقاشی‌هایی با رنگ‌های پخته و فیروزه‌ای در پیشانی سه هلال عمارت، منظری شگفت‌انگیز خلق کرده‌اند که چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌سازد.
تلفیق هنر، معماری و طبیعت در باغ ارم، آن را به زیبای چهار فصل شیراز بدل کرده است؛ به‌گونه‌ای که در هر فصل، چهره‌ای تازه و دل‌انگیز از این باغ نمایان می‌شود. باغ ارم نه‌تنها یکی از زیباترین باغ‌های استان فارس، بلکه از برجسته‌ترین باغ‌های ایران به شمار می‌رود و سالانه میزبان هزاران گردشگر داخلی و خارجی است.
این باغ از گذشته تاکنون محل پرورش گونه‌های متنوع گیاهی بوده و چنان تنوعی دارد که امروزه به عنوان باغ گیاه‌شناسی در اختیار دانشگاه شیراز قرار گرفته است. بنابر روایت‌ها، ساخت این باغ به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد و توسط اتابک قراجه، حاکم فارس در زمان سلطنت سنجرشاه سلجوقی (۴۷۹–۵۵۲ هجری قمری)، بنا شده است.
باغ ارم در سال ۱۳۵۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۹۰ نیز به ثبت جهانی رسید. با وجود این شکوه و قدمت، یکی از رسانه‌های محلی استان فارس در نقدی تأمل‌برانگیز نوشته بود: «عروس باغ‌های شیراز به چشم هیچ‌کس نمی‌آید» — جمله‌ای که شاید تلنگری باشد برای توجه بیشتر به این میراث بی‌بدیل.
باغ عفیف‌آباد (یا باغ گلشن) یکی از زیباترین باغ‌های شیراز با وسعتی بالغ بر ۱۳ هکتار است که توسط میرزا علی‌محمدخان قوام‌الملک بنا شده. عمارت دو طبقه این باغ با گچ‌بری‌ها و مقرنس‌کاری‌های چشم‌نواز تزئین شده و ستون‌های آن با الهام از تخت جمشید، از جنس گچ ساخته شده‌اند. در تالار بزرگ این بنا نیز نقوش برجسته تخت جمشید به صورت نقاشی بازآفرینی شده‌اند. حوض سنگی وسیعی در مقابل عمارت قرار دارد که انعکاس نمای ساختمان در آن، زیبایی باغ را دوچندان می‌کند.
در بخش زیرزمین، موزه‌ای از سلاح‌های نظامی برپا شده که در آن تفنگ‌هایی متعلق به فتحعلی‌شاه، ناصرالدین‌شاه، مظفرالدین‌شاه، دکتر حشمت و مسلسل رئیس‌علی دلواری به نمایش درآمده‌اند. حمام خزینه‌دار و قهوه‌خانه سنتی باغ نیز بازسازی شده و برای پذیرایی از مهمانان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
باغ نظر ، که امروزه موزه زندیه در عمارت کلاه‌فرنگی آن جای گرفته، از دیگر باغ‌های تاریخی شیراز است. در گذشته این باغ شامل ارگ کریم‌خانی، دیوان‌خانه و ساختمان کلاه‌فرنگی بوده و برای پذیرایی از سفرای خارجی و برگزاری مراسم رسمی کاربرد داشته است. این عمارت در سال ۱۳۱۵ به موزه پارس تبدیل شد و نمای بیرونی آن با کاشی‌کاری‌های زیبا شامل گل و بوته، پرندگان، صحنه به تخت نشستن حضرت سلیمان (ع) و شکارگاه تزئین شده است.
عمارت کلاه‌فرنگی دارای تالاری مرکزی با گنبد و چهار شاه‌نشین در جهات اصلی است. در مرکز تالار، حوضی مرمرین قرار دارد و سقف آن با مقرنس‌کاری‌های بی‌نظیر آراسته شده است. در شاه‌نشین شرقی، آرامگاه کریم‌خان زند قرار دارد. در طاقچه‌ها و دیوار‌های تالار، یازده نقاشی از هنرمندان دوره زندیه دیده می‌شود که برجسته‌ترین آنها آثار "آقا صادق"، نقاش چیره‌دست آن دوران است.
باغ جهان‌نما از کهن‌ترین باغ‌های شیراز است که در نزدیکی آرامگاه حافظ قرار دارد. این باغ در دوران آل مظفر و آل اینجو، پیش از حمله تیمور گورکانی، در اوج شکوفایی بوده است. در زمان اقامت تیمور در شیراز، باغ جهان‌نما چنان مورد توجه او قرار گرفت که در اطراف سمرقند باغی مشابه ساخت و نام آن را نیز جهان‌نما گذاشت.
در دوره صفویه نیز این باغ آباد و مهم بود. کریم‌خان زند در سال ۱۱۸۵ هجری قمری آن را بازسازی کرد و عمارتی دو طبقه به سبک کلاه‌فرنگی در آن بنا نمود. در سال‌های اخیر، شهرداری شیراز با بازسازی و گل‌کاری گسترده، جلوه‌ای چشم‌نواز به این باغ بخشیده است.
باغ دلگشا از دیگر باغ‌های تاریخی شیراز است که قدمت آن به دوران ساسانیان و پیش از اسلام بازمی‌گردد. در دوره صفویه نیز از باغ‌های مهم شهر محسوب می‌شده. این باغ در شمال‌شرقی شیراز، در نزدیکی سرچشمه کاریزی کهن و در حریم قلعه فهندژ قرار دارد. بقایای این قلعه تا نیم‌قرن پیش بر فراز کوه مقابل باغ دیده می‌شد و چاه‌های عظیم آن، مشهور به چاه قلعه بندر و چاه دختر، هنوز بر فراز کوه پابرجا هستند.
در دوره قاجار، باغ دلگشا توسط ابراهیم‌خان کلانتر شیرازی و سپس رضاقلی‌میرزا و میرزا علی‌اکبر قوام‌الملک بازسازی شد. وجود درختان نارنج کهن و فراوان در این باغ، به‌ویژه در فصل بهار و اردیبهشت، فضایی رؤیایی و دل‌انگیز به آن بخشیده است.
باغ نارنجستان قوام که در میان مردم به باغ قوام نیز شهرت دارد، یکی از زیباترین جا‌های دیدنی شیراز است.
این بنا از عمارت‌های دوره قاجاریه است و به دلیل وفور درختان نارنج به این نام خوانده می‌شود؛ باغ نارنجستان قوام از جا‌های دیدنی استان فارس در شیراز است و در محله «بالاکفت» و در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی‌خان زند قرار دارد.
باغ تخت باغی با پیشینه سلجوقی؛ مجموعه تاریخی «باغ تخت» که در اواخر قرن پنجم هجری احداث شده و چشم‌اندازی زیبا و متفاوت از شهر شیراز را برای ساکنان دیروز و توصیف‌کنندگان امروز پدید می‌آورد، یکی از جاذبه‌های گردشگری شهر شیراز در ایام قدیم بوده است.
این مجموعه یا همان "باغ معلق"، از باغ‌های تاریخی شیراز بود که ارتش از آن نگهداری کرده است.
باغ هفت‌تنان؛ گنجینه‌ای از سنگ‌ها و عرفان که عمارت آن مربوط به دوره زندیه است و در شیراز، شمال چهل‌تنان، زیر تخت ضرابی واقع شده است.
این اثر در دی ماه ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۷۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. باغ هفت‌تنان (بقعه هفت‌تنان یا تکیه هفت‌تنان) که یکی از بنا‌های کریم‌خان زند در شیراز می‌باشد، باغ مصفایی است که در شمال آرامگاه حافظ در دامنه کوه تخت ضرابی (کوه چهل مقام) قرار گرفته است.
علت نامگذاری این بنا به هفت‌تنان، وجود هفت قبر از هفت عارف در این باغ است که کریم‌خان زند روی هر کدام، سنگ بزرگ بدون کتیبه‌ای نصب کرده است.
بنا دارای یک ایوان دو ستونی است که دیواره‌های آن مزین به تابلو‌های نقاشی نفیسی از آثار آقاصادق، نقاش مشهور دوره زندیه، است.
هم‌اکنون از این ساختمان و باغ به عنوان گنجینه سنگ‌های کهن بهره‌برداری می‌شود؛ سنگ‌های موجود در این گنجینه متعلق به سده‌های سوم تا یازدهم هجری قمری هستند که با انواع خطوط کوفی، ثلث، نستعلیق، دیوانی، توقیع، تعلیق، نسخ و... به شیوه زیبایی آراسته شده‌اند.
عمارت شاپوری از زیباترین باغ‌عمارت‌های شیراز و مکان‌های دیدنی استان فارس است؛ این عمارت به دوره پهلوی اول تعلق دارد و در آن می‌توان تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی را مشاهده کرد.
در این مجموعه، جلوه‌های طبیعی باغ و معماری زیبای بنا در کنار یکدیگر چشم‌اندازی منحصربهفرد را خلق کرده‌اند؛ این باغ‌عمارت که در تاریخ ۱۶ مهر سال ۱۳۷۹ به‌عنوان یک اثر ملی با شماره ۲۷۸۱ ثبت شد، در حال حاضر میزبان کافی شاپ و رستوران عمارت شاپوری است.
عمارت شاپوری در خیابان کریم‌خان زند، خیابان انوری، تقاطع اهلی قرار دارد.
قصرالدشت ، محله‌ای قدیمی و دل‌نشین در شیراز، هنوز هم با کوچه‌باغ‌های سرسبز و فضای نوستالژیک خود، حال‌وهوای سال‌های دور را زنده نگه داشته است. این منطقه که در دوران زندیه روستایی کوچک در حاشیه شهر بود، امروزه به یکی از جاذبه‌های گردشگری شیراز تبدیل شده است.
حرم مطهر امامزاده شاهزاده محمد (ع) نیز در قلب این محله قرار دارد و بر جنبه‌های معنوی و تاریخی آن افزوده است. نام «قصرالدشت» اگرچه نشانی از قصر یا دشت در ظاهر ندارد، اما برگرفته از عمارت‌های باشکوهی‌ست که در گذشته در میان باغ‌های این منطقه ساخته شده بودند؛ به همین دلیل، قصرالدشت را «هزار باغ» نیز می‌نامیدند.
از جمله دیدنی‌های این محله می‌توان به خیابان‌های معروفی چون قصردشت، عفیف‌آباد و ولیعصر اشاره کرد. همچنین پارک رویا شیراز و پیاده‌راه استاد شجریان از فضاهای تفریحی و فرهنگی محبوب این منطقه به شمار می‌روند.
گشت‌وگذار در کوچه‌باغ‌های قصرالدشت، همچون قدم‌زدن در دل خاطرات گذشته است؛ سفری آرام و دل‌انگیز در زمان. سایه‌سار درختان کهنسال و دیوار‌های کاه‌گلی، فضایی نوستالژیک و سرشار از آرامش را پیش رویتان می‌گشاید. این محله قدیمی با حفظ اصالت و طراوت خود، همچنان یکی از محبوب‌ترین نقاط شیراز برای گردشگران و اهالی شهر به شمار می‌رود.
باغ‌های قدیمی قصرالدشت، با درختان میوه‌ای، چون انگور، خرمالو و انار، جلوه‌ای از طبیعت ناب جنوب ایران را به نمایش می‌گذارند. امروزه این محله میزبان گردشگران بسیاری است و زوج‌های جوان نیز برای ثبت لحظات شیرین زندگی خود، به‌ویژه در مراسم‌های عروسی و نامزدی، به این منطقه می‌آیند تا در قاب عکس‌هایشان، زیبایی و اصالت قصرالدشت جاودانه شود.
یکی از دل‌انگیزترین بخش‌های این محله، کوچه شاه‌پریون است؛ کوچه‌ای سرسبز و آرام که با درختان بلند و فضای شاعرانه‌اش، حس خوشایندی را در دل هر رهگذر برمی‌انگیزد. این کوچه در خیابان قصرالدشت ۸۲ واقع شده و از خیابان اصلی قصرالدشت به‌راحتی قابل دسترسی است.
باشگاه خبرنگاران جوان