خبرگزاری دانشجونگاهی به تکنولوژی ژنتیکی کریسپر دستکاری ژن برای ساخت ابرانسان/ کدام کشورها دنبال ساخت ابرسربازهای جنگی هستند؟
به گزارش خبرنگار دانش و فناوری گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، ایدهی ساخت ابرانسان و ابرسرباز، که تا چندی پیش تنها در دنیای داستانهای علمی-تخیلی و بازیهای کامپیوتری یافت میشد، اکنون با پیشرفتهای خیرهکننده در حوزه مهندسی ژنتیک، به ویژه با ظهور فناوری کریسپر (CRISPR)، در آستانه ورود به دنیای واقعیت قرار گرفته است.
این تکنولوژی که انقلابی در زیستشناسی مولکولی به پا کرده، نه تنها امیدهای تازهای برای درمان بیماریهای ژنتیکی ایجاد نموده، بلکه نگرانیهای عمیقی را در مورد کاربردهای نظامی و تلاش برخی کشورها برای ایجاد سربازانی با قابلیتهای فراتر از انسان معمولی برانگیخته است.
در این میان، ایالات متحده، چین و کره شمالی به عنوان بازیگران اصلی این عرصه جدید از رقابت ژئوپلیتیک مطرح شدهاند.
کریسپر، قیچی مولکولی که کد حیات را بازنویسی میکند
فناوری کریسپر، که نام کامل آن تناوبهای کوتاه پالیندرومیک فاصلهدار منظم خوشهای است، در واقع یک سیستم دفاعی طبیعی در باکتریهاست که برای مقابله با ویروسها تکامل یافته است. دانشمندان با الهام از این مکانیزم، ابزاری قدرتمند و دقیق برای ویرایش ژنوم موجودات زنده طراحی کردهاند.
شرح به زبان ساده
تصور کنید ژنوم یا همان DNA، یک کتاب بسیار طولانی حاوی دستورالعملهای ساخت و عملکرد یک موجود زنده است. گاهی اوقات در این کتاب یک غلط املایی (یک ژن معیوب) وجود دارد که منجر به بیماری میشود. کریسپر مانند یک سیستم جستجو و جایگزینی در نرمافزارهای واژهپرداز عمل میکند.
این سیستم دو جزء اصلی دارد:
RNA راهنما (gRNA): یک مولکول راهنما که دقیقاً برای پیدا کردن توالی مشخصی از DNA طراحی شده است.
آنزیم Cas۹: یک قیچی مولکولی که توسط RNA راهنما به نقطه مورد نظر هدایت میشود و با دقتی بینظیر، رشته DNA را در همان نقطه برش میدهد.
پس از برش، سلول به طور طبیعی تلاش میکند تا پارگی را ترمیم کند. در این مرحله، دانشمندان میتوانند با ارائه یک قطعه DNA سالم، سلول را وادار به جایگزینی قطعه معیوب با نسخه صحیح کنند و یا با ایجاد یک تغییر کوچک، ژن معیوب را برای همیشه غیرفعال سازند.
شرح فنی
توضیح فنی پژوهشگر ژنتیک:
از منظر فنی، سیستم CRISPR-Cas9 شامل یک RNA راهنمای سنتتیک (sgRNA) و یک نوکلئاز وابسته به RNA به نام Cas9 است. sgRNA از دو بخش تشکیل شده است: یک توالی حدوداً ۲۰ نوکلئوتیدی به نام crRNA که مکمل توالی هدف در DNA ژنومی است و یک ساختار داربستی به نام tracrRNA که به پروتئین Cas9 متصل میشود.
پس از ورود کمپلکس sgRNA-Cas9 به درون هسته سلول، crRNA توالی هدف خود را در ژنوم پیدا میکند. برای اتصال پایدار، توالی هدف باید در مجاورت یک موتیف کوتاه به نام PAM قرار داشته باشد. پس از شناسایی و اتصال، پروتئین Cas9 دو رشته DNA را برش داده و یک شکست دو رشتهای (Double-Strand Break) ایجاد میکند.
سلول برای ترمیم این شکست از دو مسیر اصلی استفاده میکند: اتصال انتهایی غیرهمولوگ (NHEJ) که مستعد ایجاد خطا (حذف یا اضافهشدن نوکلئوتید) و غیرفعالسازی ژن است، یا ترمیم مبتنی بر همولوژی (HDR) که در حضور یک الگوی DNA خارجی، امکان جایگزینی دقیق توالی را فراهم میآورد. این دقت و سهولت در طراحی، کریسپر را به ابزاری بیرقیب در مهندسی ژنتیک تبدیل کرده است.
ابرسرباز، میدان نبرد جدید قدرتهای جهانی
پتانسیل کریسپر برای بهبود ویژگیهای انسانی، توجه استراتژیستهای نظامی را به خود جلب کرده است. ایجاد سربازانی که سریعتر، قویتر، باهوشتر، مقاومتر در برابر درد، بیماری و فشارهای روانی باشند، میتواند موازنه قدرت نظامی را در جهان به کلی دگرگون کند.
آمریکا، پیشگام در بیوتکنولوژی نظامی
آمریکا از طریق آژانس پروژههای تحقیقاتی پیشرفته دفاعی (DARPA)، سالهاست که در زمینه افزایش قابلیتهای سربازان سرمایهگذاری میکند. اگرچه بسیاری از این پروژهها بر روی فناوریهای پوشیدنی، رابطهای مغز و ماشین و داروهای بهبود عملکرد متمرکز بودهاند، اما مرز بین این تحقیقات و مهندسی ژنتیک به تدریج در حال کمرنگ شدن است.
مصداقها و پروژهها
برنامه N3
این برنامه به دنبال توسعه فناوریهایی است که امکان ارتباط دوطرفه و با پهنای باند بالا بین مغز و ماشین را بدون نیاز به جراحی فراهم کند. هدف، کنترل پهپادها و سیستمهای پیچیده دفاعی تنها با قدرت ذهن است.
تحقیقات در زمینه زیستشناسی مصنوعی : دارپا برنامههایی مانند TRANSFORME را برای مهندسی میکروارگانیسمها جهت تولید مواد، سوخت و حتی دارو در میدان نبرد دنبال میکند. گام بعدی این تحقیقات میتواند مهندسی مستقیم بیولوژی سربازان برای مقاومت در برابر عوامل شیمیایی و بیولوژیکی یا تسریع در بهبودی زخمها باشد.
با اینکه مقامات آمریکایی به طور رسمی اعلام کردهاند که تحقیقات آنها بر روی بهبود عملکرد و حفاظت از سربازان متمرکز است و نه ساخت ابرسرباز، کارشناسان معتقدند که این تمایز بسیار ظریف است و فناوریهای توسعهیافته میتوانند به سادگی در مسیر مهندسی ژنتیک انسان به کار گرفته شوند.
چین: پروژه های آشکار در همجوشی نظامی-غیرنظامی
چین به طور علنی اعلام کرده است که بیوتکنولوژی یکی از حوزههای کلیدی در استراتژی همجوشی نظامی-غیرنظامی این کشور است. گزارشهای متعددی از منابع اطلاعاتی غربی حاکی از آن است که ارتش چین در حال انجام آزمایشهایی برای ایجاد سربازان تقویتشده بیولوژیکی است.
شواهد عملیاتی
اظهارات مقامات اطلاعاتی آمریکا: در سال ۲۰۲۰، جان راتکلیف، مدیر وقت اطلاعات ملی آمریکا، صراحتاً چین را متهم کرد که در حال انجام آزمایشهای انسانی بر روی اعضای ارتش خود با هدف توسعه سربازانی با قابلیتهای تقویتشده بیولوژیکی است.
تحقیقات علمی-نظامی: مقالات منتشر شده توسط محققان نظامی چین به بررسی کاربردهای فناوری کریسپر برای افزایش استقامت، بهبود عملکرد شناختی و حتی مقاومت در برابر تشعشعات هستهای پرداختهاند. یک تیم تحقیقاتی وابسته به آکادمی علوم نظامی چین مدعی شده بود که با استفاده از کریسپر، سلولهای بنیادی جنینی انسان را در برابر تشعشعات مقاوم کردهاند، آزمایشی که مستقیماً به ایده ساخت سربازان مقاوم در برابر حملات هستهای اشاره دارد.
جمعآوری دادههای ژنتیکی: شرکتهای بیوتکنولوژی چینی مانند BGI، با جمعآوری دادههای ژنتیکی از میلیونها نفر در سراسر جهان (از جمله از طریق تستهای پیش از تولد)، یک بانک اطلاعاتی عظیم ایجاد کردهاند که میتواند برای شناسایی ژنهای مرتبط با ویژگیهای مطلوب و مهندسی آنها مورد استفاده قرار گیرد.
کره شمالی، ابهام و پروپاگاندا
در مورد کره شمالی، اطلاعات دقیق و قابل تأیید بسیار کمی وجود دارد و بیشتر تحلیلها بر اساس گزارشهای فراریان و تحلیلهای اطلاعاتی خارجی است. با این حال، ماهیت نظامی و تمایل آن به نمایش قدرت، این گمانه را تقویت میکند که پیونگیانگ نیز به دنبال بهرهبرداری از چنین فناوریهایی است.
تحلیل و گمانهزنی
سابقه سلاحهای نامتقارن: کره شمالی همواره به دنبال توسعه سلاحها و توانمندیهایی بوده که بتواند برتری نظامی متعارف دشمنانش را به چالش بکشد. ابرسربازها کاملاً در این استراتژی قرار میگیرند.
پروپاگاندای نظامی: رسانههای دولتی کره شمالی به طور مداوم تصاویری از سربازان خود در حال انجام حرکات نمایشی خارقالعاده از قدرت و تحمل درد (مانند شکستن بتن با دست) منتشر میکنند. اگرچه بسیاری از این نمایشها ممکن است اغراقآمیز یا ساختگی باشند، اما نشاندهنده علاقه شدید این کشور به مفهوم سرباز شکستناپذیر است.
چالشهای اخلاقی و آینده جنگ
مسابقه برای ساخت ابرسرباز، بشریت را در برابر سوالات عمیق اخلاقی قرار میدهد. آیا میتوان انسانیت یک سرباز را با دستکاری ژنتیکی از او گرفت تا به یک سلاح کارآمدتر تبدیل شود؟ مرز بین انسان و ماشین کجاست؟ آیا این فناوری به یک آپارتاید ژنتیکی منجر نخواهد شد، جایی که بهبودیافتهها بر طبیعیها حکمرانی کنند؟
ورود سربازان ژنتیکی به میدان نبرد، ماهیت جنگ را برای همیشه تغییر خواهد داد و میتواند به یک مسابقه تسلیحاتی بیولوژیکی منجر شود که عواقب آن بسیار فاجعهبارتر از رقابت هستهای خواهد بود. در حالی که کریسپر نویدبخش درمان بسیاری از دردها و رنجهای بشری است، سایه تاریک کاربرد نظامی آن، زنگ خطری جدی برای جامعه جهانی است تا پیش از آنکه دیر شود، با تدوین قوانین و نظارتهای بینالمللی، این جعبه پاندورا را تحت کنترل درآورند.
