خبرگزاری مهرآخرین تصمیم برای مونوریل قم؛ سرانجام پروژه ای با ۱۵ سال بلاتکلیفی!
خبرگزاری مهر ، گروه استان‌ها - مهدی بخشی سورکی: ۱۵ سال از آن روزی که کلنگ ساخت مونوریل قم در مرداد ماه ۱۳۸۸ بر بستر رودخانه شهر نشست می‌گذرد، پروژه‌ای که قرار بود ظرف دو سال، یعنی در سال ۱۳۹۰، به بهره‌برداری برسد و چهره حمل‌ونقل شهری قم را متحول کند، اما امروز تنها یادگار ملموس این طرح برای مردم شهر، ستون‌های سیمانی رها شده‌ای است که در مسیر رودخانه قد برافراشته‌اند، ستون‌هایی که نه تنها قطاری را بر دوش نکشیده‌اند، بلکه تبدیل به نمادی از وعده‌هایی شده‌اند که سال‌هاست میان دولت‌ها، مدیریت شهری و شوراها سرگردان مانده‌اند و هیچ نهاد یا مقام مسئولی حاضر به پذیرفتن کامل مسئولیت آنها نیست.
این پروژه در اصل قرار بود ابتدا در تهران اجرا شود، اما شورای اسلامی شهر تهران با وجود پیگیری‌های شهردار وقت، اجرای آن را غیرکارشناسی و فاقد مطالعات دقیق دانستو در آن زمان چند ستون نیمه‌کاره در صادقیه به سمت اکباتان ساخته شد، اما با ادامه مخالفت‌ها، این ستون‌ها در دوران مدیریت شهری بعدی برچیده شدند.
دولت وقت با وجود این مخالفت‌ها اصرار داشت که طرح در یکی از شهرهای کشور اجرا شود و بر همین اساس قم و کرمانشاه انتخاب شدند و از همان ابتدا متخصصان امر نسبت به غیرکارشناسی بودن طرح و فقدان مطالعات جامع هشدار دادند و پیش‌بینی کردند که مسیر فعلی مونوریل حتی با صرف هزینه‌های کلان، قادر به پاسخگویی به نیازهای واقعی حمل‌ونقل شهری نخواهد بود.
در دو سال ابتدایی، پروژه در قم روندی نسبتاً موفق داشت و پیشرفت‌هایی در احداث ستون‌ها حاصل شد، اما احداث ستون‌ها در نزدیکی حرم حضرت معصومه ( س) و تضاد با ضوابط حریم میراثی حرم، موجب توقف پروژه شد.
جلسات متعددی برای بررسی این موضوع برگزار شد و نهایتاً طول مسیر مونوریل به ۷/۴ کیلومتر کاهش یافت و از انتهای رودخانه تا میدان شهید مطهری، با پیش‌بینی تنها سه ایستگاه توافق شد و این تصمیم، هرچند کاهش ابعاد پروژه را در پی داشت، نتوانست وضعیت بلاتکلیفی طولانی پروژه را پایان دهد.
با پایان عمر دولت نهم و دهم، و آغاز دولت یازدهم، هزینه‌های اجرای پروژه به دلیل افزایش قیمت ارز و تورم چندین برابر شد و پیش‌بینی می‌شد که تکمیل آن بیش از هزار میلیارد تومان نیازمند سرمایه باشد و از آنجا که این پروژه از همان ابتدا با نگاه سیاسی و بدون مطالعات کارشناسی آغاز شده بود، دولت وقت نیز اعتقادی به سرمایه‌گذاری برای آن نداشت و مخالفت منتقدان، هزینه‌های کلان و فقدان منابع مالی موجب شد پروژه مونوریل قم در نقطه‌ای متوقف باقی بماند و سرنوشت آن تا امروز نامشخص باشد.
با آغاز به کار دولت سیزدهم و شروع سفرهای استانی هیأت دولت، تعیین تکلیف پروژه‌های نیمه‌تمام از جمله مونوریل قم در دستور کار قرار گرفت ودر سفر سال ۱۴۰۰ رئیس جمهور شهید به قم، قرار شد کمیته‌ای برای بررسی و تعیین تکلیف پروژه تشکیل شود، اما تا امروز تصمیم مشخص و عملیاتی برای آینده پروژه اتخاذ نشده است و این ابهام، وضعیت نامطلوبی برای سرمایه‌گذاری، مدیریت شهری و حتی انتظارات شهروندان ایجاد کرده و پروژه را در وضعیتی قرار داده که نه تنها سودی برای شهر نداشته، بلکه به یک میراث نیمه‌تمام شهری بدل شده است.
امروز، پس از پانزده سال، ستون‌های سیمانی مونوریل همچنان در دل رودخانه باقی مانده‌اند؛ یادگاری از وعده‌هایی که تحقق نیافتند، هزینه‌هایی هنگفت که از جیب مردم و دولت پرداخت شده و پرسشی بزرگ که هنوز بی‌پاسخ مانده است، آیا این پروژه روزی تکلیف مشخص پیدا خواهد کرد یا همچنان به‌عنوان نمادی از پروژه‌های ناتمام شهری در تاریخ قم ثبت خواهد شد؟
محمد انگشت بافت، مدیرعامل قطار شهری شهرداری قم، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر ، با اشاره به پیشینه طولانی و پرچالش پروژه مونوریل گفت: پیش از هرگونه تحلیل و تصمیم‌گیری، لازم است بررسی شود که آیا اجرای پروژه در رودخانه و مسیر فعلی و صحیح بوده یا خیر و آیا منابع مالی پروژه به درستی تأمین شده‌اند، هدف ما نقد پروژه نیست، بلکه بررسی فنی و مدیریتی آن است.
وی افزود: مطالعات مقدماتی و امکان‌سنجی کامل فاز اول شامل ارزیابی فنی، اقتصادی، مالی، زیست‌محیطی و اجتماعی انجام نشده بود و بر اساس این وضعیت، تصمیم گرفته شد پروژه ادامه یابد و در عین حال مطالعات تکمیلی برای تعیین تکلیف و بازبینی مسیر اجرا شود.
تکمیل فاز اول مونوریل قم تا میدان مطهری بیش از ۷ همت اعتبار نیاز دارد
مدیرعامل قطار شهری قم با تأکید بر اهمیت تأمین منابع مالی پروژه مونوریل قم اظهار کرد: پروژه تاکنون عمدتاً از محل اعتبارات دولتی پیش رفته است و عدم تخصیص بودجه کافی، اصلی‌ترین مانع تعیین تکلیف آن بوده است و تکمیل فاز اول تا میدان مطهری بیش از ۷ همت اعتبار نیاز دارد و این در حالی است که فاز دوم متروی قم برای اتصال به مسیر جمکران تا پایان سال ۱۴۰۷، حداقل ۱۵ همت اعتبار می‌طلبد که تخصیص اعتبار به این پروژه در اولویت است.
انگشت بافت گفت: در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ جلسه‌ای با حضور ریاست جمهوری، استاندار، شهردار و اعضای شورای شهر برگزار شد و جمع‌بندی بر این شد که اجرای پروژه مونوریل تا میدان مطهری ادامه یابد و مطالعات کارشناسی برای توسعه مسیر به سمت پردیسان انجام شود که با این حال، تأمین منابع مالی مورد نیاز عملی نشد.
وی با اشاره به دوره‌های پیشین مدیریت شهری و دولت‌ها افزود: در دولت نهم، تمام هزینه‌های پروژه پرداخت شد و از سال ۱۳۹۳ با تغییر دولت، پروژه از اولویت خارج شد و سپس در سال ۱۳۹۹، پیشنهاد اختصاص اراضی ۷۴ هکتاری به عنوان پشتوانه مالی ارائه شد اما اجرایی نشد و مصوبات بعدی سال ۱۴۰۱، شامل تخصیص منابع از محل تهاتر نفت نیز عملیاتی نشد.
مدیرعامل قطار شهری قم اظهار کرد: مطالعات حمل و نقل همگانی سال گذشته نشان می‌دهد مسیر موجود مونوریل قم تا میدان مطهری و ایستگاه مصلی کاربری ترافیکی مشخص و جذب مسافر ندارد و بنابراین بدون ایجاد تقاضای سفر، بهره‌برداری از پروژه امکان‌پذیر نخواهد بود.
مطالعات کارشناسی، کاربری‌ها و ارزش مهندسی پروژه مونوریل طی چهار ماه آینده مشخص خواهد شد
مدیرعامل قطار شهری قم در مورد آینده پروژه مونوریل قم گفت: مطالعات کارشناسی، کاربری‌ها و ارزش مهندسی پروژه طی چهار ماه آینده مشخص خواهد شد و آن زمان مشخص خواهد شد که بر روی کاغد چه تصمیمی را باید اتخاذ کرد.
انگشت بافت با اشاره به طراحی ایستگاه‌ها توضیح داد: فاصله ایستگاه‌ها به گونه‌ای طراحی شده که نزدیک‌ترین دسترسی به حرم مطهر و سایر نقاط کلیدی شهر باشد و ایستگاه مطهری به عنوان هاب تبادلی با خط یک و دو مترو پیش‌بینی شده است تا امکان سوار و پیاده شدن مسافران به راحتی فراهم شود.
وی در پایان تأکید کرد: تعیین تکلیف پروژه مونوریل و فاز اول آن تا میدان مطهری منوط به انجام مطالعات ارزش مهندسی، بررسی کاربری‌ها و تأمین منابع مالی است. امیدواریم با تکمیل مطالعات مشاوران و تخصیص منابع، اجرای پروژه به صورت عملی و شفاف ادامه یابد و مشکلات ترافیکی و حمل و نقل قم به تدریج کاهش یابد.
وی با بیان اینکه فاز اول پروژه متروی قم تکمیل شده و منتظر واگن برای تست‌های سرد و گرما هستیم افزود: پیش‌بینی شده است که هاب ریلی در میدان مطهری ایجاد شود تا تبادل مسافر با خطوط مترو انجام گیرد و اتصال به مسیرهای آینده از جمله پردیسان امکان‌پذیر شود.
انگشت بافت افزود: خط دوم مترو قم با ۲۸ کیلومتر طول و ۲۱ ایستگاه در حال برنامه‌ریزی و تأمین منابع است و عملیات حفاری ظرف ۵ تا ۶ ماه آینده آغاز خواهد شد و بخش عمده‌ای از این پروژه توسط قرارگاه خاتم الانبیا اجرا می‌شود.
وی همچنین درباره محدودیت منابع و استفاده از اوراق مشارکت گفت: در حال حاضر تنها منبع مالی ما اوراق مشارکت است که ۵۰ درصد آن به عهده دولت و ۵۰ درصد توسط شهرداری است و این روش از لحاظ اقتصادی سودآور نیست، اما برای اجرای پروژه‌های مترو و مونوریل ناچار به استفاده از آن هستیم.
حجم بالای سرمایه‌گذاری انجام‌شده در مونوریل قم اجازه توقف یا جمع‌آوری آن را نمی‌دهد
محمد منان رئیسی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با ابراز نگرانی نسبت به رها شدن بیش از یک دهه‌ای پروژه مونوریل در شهر قم، اظهار کرد: وقفه طولانی در اجرای این پروژه و نبود مطالعات کارشناسی در زمان آغاز احداث، امروز این طرح را در شرایطی قرار داده که به‌تنهایی فاقد توجیه اقتصادی است و با این حال حجم بالای سرمایه‌گذاری انجام‌شده اجازه توقف یا جمع‌آوری آن را نمی‌دهد.
وی با اشاره به آخرین مصوبه ملی پیش از شهادت آیت‌الله رئیسی، افزود: در سفر ایشان به قم حدود ۱۰ روز پیش از حادثه تلخ ارتحال، مقرر شد دولت و مدیریت شهری مشترکاً اعتباری بالغ بر هفت هزار میلیارد تومان تأمین کنند تا فاز نخست پروژه از انتهای رودخانه تا میدان شهید مطهری تکمیل شود، اما در دولت جدید به دلیل ناترازی شدید بودجه و شرایط اقتصادی کشور، تأمین اعتبارات ملی متوقف شد و اکنون شهرداری قم باید به‌طور مستقل درباره ادامه مسیر تصمیم بگیرد.
نائب رئیس کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه در شرایط فعلی مسیر احداث‌شده فاقد مسافرپذیری لازم است، تصریح کرد: در طرح‌های حمل‌ونقل عمومی، محور ترافیکی باید تعریف‌کننده جریان مسافر باشد و در غیر این صورت، سرمایه‌گذاری سنگین توجیه فنی و اقتصادی پیدا نمی‌کند و برای احیای طرح، لازم است مدیریت شهری با تعریف پایانه مسافری در ابتدای مسیر و ایجاد پارکینگ مناسب، خصوصاً برای ایام پیک ورود زائران در مناسبت‌هایی همچون نیمه شعبان یا وفات حضرت معصومه ( س) ، مسافران ورودی از محور تهران را به استفاده از این مورد ترابری ترغیب کند.
وی یکی از راهکارهای کوتاه‌مدت را استقرار پایانه در محدوده انتهای رودخانه ذکر کرد و گفت: در صورت هدایت خودروهای شخصی زائران به آن محدوده و انتقال آنان توسط مونوریل به حرم مطهر، هم بار ترافیکی هسته مرکزی کاهش می‌یابد و هم توجیه استفاده از این زیرساخت تقویت می‌شود.
رئیسی در ادامه از طرح‌های بلندمدت پیشین استان برای ایجاد منطقه گردشگری در ابتدای مسیر یاد کرد و افزود: ایجاد کاربری‌های فرهنگی، تفریحی و فراغتی در مجاورت محور مونوریل، می‌تواند عامل جذب جمعیت و حضور سرمایه‌گذاران شود تا پروژه از حالت بلاتکلیفی خارج گردد و در صورت تبدیل این محدوده به مجموعه‌ای گردشگری با قابلیت اقامت موقت زائران و اتصال آن به حرم مطهر و مسجد مقدس جمکران، انگیزه اقتصادی تکمیل پروژه تقویت خواهد شد.
حدود ۴ هزار میلیارد تومان برای مونوریل قم هزینه شده است
نماینده مردم قم خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات موجود، تاکنون تنها در بخش تجهیزات و تأسیسات این مود حمل‌ونقلی حدود ۴ هزار میلیارد تومان هزینه شده و چند میلیون دلار نیز صرف خرید ملزومات فنی شده است؛ بنابراین جمع‌آوری پایه‌ها و سازه‌های اجراشده نه مقرون به صرفه است و نه به صلاح وجهه عمومی شهر.
وی تأکید کرد: استمرار وضعیت فعلی موجب نارضایتی مردم و آسیب به سرمایه اجتماعی خواهد شد، زیرا رها شدن پایه‌های مونوریل طی سال‌های گذشته به گونه‌ای است که ممکن است در آینده به عنوان یک سازه بی‌مصرف و حتی تاریخی ناکام مورد تمسخر قرار گیرد.
رئیسی با ابراز آمادگی مجلس برای کمک به تعیین‌تکلیف طرح، گفت: کمیسیون عمران و نمایندگان استان آماده‌اند در صورت ارائه پیشنهاد کارشناسی و منطقی از سوی مدیریت شهری، در سطح ملی کمک کنند تا پروژه با مدل‌های جدید و جاذبه‌ساز توجیه‌پذیر شود.
این نماینده مجلس در پایان افزود: هزینه چندین هزار میلیارد تومانی این پروژه نه قابل حذف است و نمی‌توان آن را در وضعیت فعلی رها کرد، بنابراین لازم است شهرداری قم هرچه سریع‌تر طرح عملیاتی خود را ارائه دهد تا با همراهی مجموعه‌های ذی‌ربط، تصمیم نهایی برای فعال‌سازی محور اتخاذ شود.
تأکید بر ضرورت بازتعریف رویکرد مدیریت شهری نسبت به پروژه مونوریل قم
سید محمد حسین دهناد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با تأکید بر ضرورت بازتعریف رویکرد مدیریت شهری نسبت به پروژه مونوریل قم، اظهار کرد: یکی از مشکلات اصلی این طرح در سال‌های گذشته آن بوده که مسئله اصلی به‌درستی تعریف نشد و بیشتر جلسات به مرور سوابق، مقایسه مدل‌های اتوبوس، مترو یا حمل‌ونقل ریلی و بررسی تاریخچه گذشته محدود شد، در حالی که باید پرسش اصلی این باشد که در شرایط کنونی چگونه می‌توان از سازه موجود در جهت نیاز واقعی شهر استفاده کرد.
وی با اشاره به انجام بخش عمده‌ای از قطعه اول این پروژه طی سال‌های گذشته، افزود: چندی پیش یکی از مشاوران تخصصی حوزه حمل‌ونقل ارزش‌گذاری انجام‌شده بر روی سازه‌ها و هزینه‌های صرف‌شده را بیش از ۴ هزار میلیارد تومان برآورد کرد که نشان می‌دهد ساده‌ترین راه یعنی رها کردن پروژه به دلیل پیامدهای اجتماعی و حقوقی نمی‌تواند راهکار مطلوبی باشد.
نبود تقاضای سفر در محور اجرای مونوریل عامل اصلی چالش
رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر قم، نبود تقاضای سفر در محور اجرای مونوریل را عامل اصلی چالش طرح عنوان کرد و گفت: در مهندسی ترافیک، هر سیستم حمل‌ونقلی زمانی مورد استقبال قرار می‌گیرد که جمعیت ساکن یا شاغل در مجاورت محور قرار داشته باشد، اما مسیر تعریف‌شده در زمان اجرای مونوریل از این مزیت بی‌بهره بوده است.
وی با اشاره به اینکه بحث ایجاد سفر و تقاضای حمل‌ونقل مقدم بر تعیین نوع سیستم ترابری است، تصریح کرد: پیش از آنکه درباره انتخاب مدلی مانند مترو، اتوبوس یا مونوریل بحث شود، باید مشخص شود چه میزان جمعیت ساکن، شاغل یا مراجعه‌کننده در محدوده مسیر وجود دارد و چه میزان تقاضا می‌تواند ایجاد شود.
دهناد با بیان اینکه تدوین طرح جامع شهری قم فرصت مناسبی برای پاسخگویی کارشناسی به این مسئله است، گفت: در این طرح، ارتباط موضوعات حمل‌ونقلی با مباحث شهرسازی بررسی می‌شود و امید است با حضور متخصصان حوزه ترافیک، شهرسازی و مسائل اجتماعی، تصمیمی اتخاذ شود که این پروژه بلاتکلیف باقی نماند.
وی بر ضرورت مشارکت نخبگان با ذهن باز و توانایی ایده‌پردازی در این روند تأکید کرد و افزود: لازم است جریان کارشناسی واقعی پیرامون پروژه مونوریل شکل بگیرد تا وضع موجود به سمت یک خروجی عملیاتی سوق پیدا کند.
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر با اشاره به امکان ایجاد کاربری‌های مولد تقاضای سفر در مجاورت مونوریل گفت: در صورت تعریف کاربری‌های جدید در همجواری مسیر پروژه مونوریل، می‌توان به‌تدریج تقاضای سفر را افزایش داد و شرایط بهره‌برداری را فراهم کرد.
وی یکی از راهکارهای میان‌مدت را فعال‌سازی ظرفیت پارک‌سوار شمالی قم دانست و بیان کرد: در ابتدای بلوار شهید سلیمانی پارک‌سوار شمالی قرار دارد که می‌تواند برای ایجاد تقاضای سفر در فاز نخست مونوریل، مورد استفاده قرار گیرد و همچنین در انتهای مسیر فعلی و در میدان مطهری، ایستگاه تبادلی با مترو پیش‌بینی شده که می‌تواند به ترکیب حمل‌ونقل انبوه‌بر کمک کند.
دهناد افزود: در دوره دولت شهید آیت‌الله رئیسی، موضوع تأمین بخش‌هایی از منابع مالی پروژه با استفاده از اراضی دولتی نیز دنبال شد تا حداقل قطعه اول تکمیل شود، اما با شرایط پیش‌آمده و تغییر شرایط، این روند به سرانجام نرسید.
وی اظهار کرد: هرچند مشاوران طی دوره‌های مختلف سناریوهای متفاوتی را بررسی کرده‌اند، اما تا زمانی که تقاضای سفر در مسیر ایجاد نشود، تغییر سیستم حمل‌ونقل نیز راه‌گشا نخواهد بود.
رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر قم در پایان تأکید کرد: شهر همچنان در انتظار تصمیم نهایی است و تا زمانی که طرح جامع شهری به جمع‌بندی نرسد، نمی‌توان برنامه زمان‌مند و مشخصی برای آینده مونوریل ارائه داد.
امروز، پس از پانزده سال، ستون‌های سیمانی مونوریل همچنان در دل رودخانه باقی مانده‌اند؛ یادگاری از وعده‌هایی که تحقق نیافتند، هزینه‌هایی هنگفت که از جیب مردم و دولت پرداخت شده و پرسشی بزرگ که هنوز بی‌پاسخ مانده است، آیا این پروژه روزی تکلیف مشخص پیدا خواهد کرد یا همچنان به‌عنوان نمادی از پروژه‌های ناتمام شهری در تاریخ قم ثبت خواهد شد؟
محمد انگشت بافت، مدیرعامل قطار شهری شهرداری قم، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر ، با اشاره به پیشینه طولانی و پرچالش پروژه مونوریل گفت: پیش از هرگونه تحلیل و تصمیم‌گیری، لازم است بررسی شود که آیا اجرای پروژه در رودخانه و مسیر فعلی و صحیح بوده یا خیر و آیا منابع مالی پروژه به درستی تأمین شده‌اند، هدف ما نقد پروژه نیست، بلکه بررسی فنی و مدیریتی آن است.
وی افزود: مطالعات مقدماتی و امکان‌سنجی کامل فاز اول شامل ارزیابی فنی، اقتصادی، مالی، زیست‌محیطی و اجتماعی انجام نشده بود و بر اساس این وضعیت، تصمیم گرفته شد پروژه ادامه یابد و در عین حال مطالعات تکمیلی برای تعیین تکلیف و بازبینی مسیر اجرا شود.
تکمیل فاز اول مونوریل قم تا میدان مطهری بیش از ۷ همت اعتبار نیاز دارد
مدیرعامل قطار شهری قم با تأکید بر اهمیت تأمین منابع مالی پروژه مونوریل قم اظهار کرد: پروژه تاکنون عمدتاً از محل اعتبارات دولتی پیش رفته است و عدم تخصیص بودجه کافی، اصلی‌ترین مانع تعیین تکلیف آن بوده است و تکمیل فاز اول تا میدان مطهری بیش از ۷ همت اعتبار نیاز دارد و این در حالی است که فاز دوم متروی قم برای اتصال به مسیر جمکران تا پایان سال ۱۴۰۷، حداقل ۱۵ همت اعتبار می‌طلبد که تخصیص اعتبار به این پروژه در اولویت است.
انگشت بافت گفت: در اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ جلسه‌ای با حضور ریاست جمهوری، استاندار، شهردار و اعضای شورای شهر برگزار شد و جمع‌بندی بر این شد که اجرای پروژه مونوریل تا میدان مطهری ادامه یابد و مطالعات کارشناسی برای توسعه مسیر به سمت پردیسان انجام شود که با این حال، تأمین منابع مالی مورد نیاز عملی نشد.
وی با اشاره به دوره‌های پیشین مدیریت شهری و دولت‌ها افزود: در دولت نهم، تمام هزینه‌های پروژه پرداخت شد و از سال ۱۳۹۳ با تغییر دولت، پروژه از اولویت خارج شد و سپس در سال ۱۳۹۹، پیشنهاد اختصاص اراضی ۷۴ هکتاری به عنوان پشتوانه مالی ارائه شد اما اجرایی نشد و مصوبات بعدی سال ۱۴۰۱، شامل تخصیص منابع از محل تهاتر نفت نیز عملیاتی نشد.
مدیرعامل قطار شهری قم اظهار کرد: مطالعات حمل و نقل همگانی سال گذشته نشان می‌دهد مسیر موجود مونوریل قم تا میدان مطهری و ایستگاه مصلی کاربری ترافیکی مشخص و جذب مسافر ندارد و بنابراین بدون ایجاد تقاضای سفر، بهره‌برداری از پروژه امکان‌پذیر نخواهد بود.
مطالعات کارشناسی، کاربری‌ها و ارزش مهندسی پروژه مونوریل طی چهار ماه آینده مشخص خواهد شد
مدیرعامل قطار شهری قم در مورد آینده پروژه مونوریل قم گفت: مطالعات کارشناسی، کاربری‌ها و ارزش مهندسی پروژه طی چهار ماه آینده مشخص خواهد شد و آن زمان مشخص خواهد شد که بر روی کاغد چه تصمیمی را باید اتخاذ کرد.
انگشت بافت با اشاره به طراحی ایستگاه‌ها توضیح داد: فاصله ایستگاه‌ها به گونه‌ای طراحی شده که نزدیک‌ترین دسترسی به حرم مطهر و سایر نقاط کلیدی شهر باشد و ایستگاه مطهری به عنوان هاب تبادلی با خط یک و دو مترو پیش‌بینی شده است تا امکان سوار و پیاده شدن مسافران به راحتی فراهم شود.
وی در پایان تأکید کرد: تعیین تکلیف پروژه مونوریل و فاز اول آن تا میدان مطهری منوط به انجام مطالعات ارزش مهندسی، بررسی کاربری‌ها و تأمین منابع مالی است. امیدواریم با تکمیل مطالعات مشاوران و تخصیص منابع، اجرای پروژه به صورت عملی و شفاف ادامه یابد و مشکلات ترافیکی و حمل و نقل قم به تدریج کاهش یابد.
وی با بیان اینکه فاز اول پروژه متروی قم تکمیل شده و منتظر واگن برای تست‌های سرد و گرما هستیم افزود: پیش‌بینی شده است که هاب ریلی در میدان مطهری ایجاد شود تا تبادل مسافر با خطوط مترو انجام گیرد و اتصال به مسیرهای آینده از جمله پردیسان امکان‌پذیر شود.
انگشت بافت افزود: خط دوم مترو قم با ۲۸ کیلومتر طول و ۲۱ ایستگاه در حال برنامه‌ریزی و تأمین منابع است و عملیات حفاری ظرف ۵ تا ۶ ماه آینده آغاز خواهد شد و بخش عمده‌ای از این پروژه توسط قرارگاه خاتم الانبیا اجرا می‌شود.
وی همچنین درباره محدودیت منابع و استفاده از اوراق مشارکت گفت: در حال حاضر تنها منبع مالی ما اوراق مشارکت است که ۵۰ درصد آن به عهده دولت و ۵۰ درصد توسط شهرداری است و این روش از لحاظ اقتصادی سودآور نیست، اما برای اجرای پروژه‌های مترو و مونوریل ناچار به استفاده از آن هستیم.
حجم بالای سرمایه‌گذاری انجام‌شده در مونوریل قم اجازه توقف یا جمع‌آوری آن را نمی‌دهد
محمد منان رئیسی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با ابراز نگرانی نسبت به رها شدن بیش از یک دهه‌ای پروژه مونوریل در شهر قم، اظهار کرد: وقفه طولانی در اجرای این پروژه و نبود مطالعات کارشناسی در زمان آغاز احداث، امروز این طرح را در شرایطی قرار داده که به‌تنهایی فاقد توجیه اقتصادی است و با این حال حجم بالای سرمایه‌گذاری انجام‌شده اجازه توقف یا جمع‌آوری آن را نمی‌دهد.
وی با اشاره به آخرین مصوبه ملی پیش از شهادت آیت‌الله رئیسی، افزود: در سفر ایشان به قم حدود ۱۰ روز پیش از حادثه تلخ ارتحال، مقرر شد دولت و مدیریت شهری مشترکاً اعتباری بالغ بر هفت هزار میلیارد تومان تأمین کنند تا فاز نخست پروژه از انتهای رودخانه تا میدان شهید مطهری تکمیل شود، اما در دولت جدید به دلیل ناترازی شدید بودجه و شرایط اقتصادی کشور، تأمین اعتبارات ملی متوقف شد و اکنون شهرداری قم باید به‌طور مستقل درباره ادامه مسیر تصمیم بگیرد.
نائب رئیس کمیسیون عمران مجلس با بیان اینکه در شرایط فعلی مسیر احداث‌شده فاقد مسافرپذیری لازم است، تصریح کرد: در طرح‌های حمل‌ونقل عمومی، محور ترافیکی باید تعریف‌کننده جریان مسافر باشد و در غیر این صورت، سرمایه‌گذاری سنگین توجیه فنی و اقتصادی پیدا نمی‌کند و برای احیای طرح، لازم است مدیریت شهری با تعریف پایانه مسافری در ابتدای مسیر و ایجاد پارکینگ مناسب، خصوصاً برای ایام پیک ورود زائران در مناسبت‌هایی همچون نیمه شعبان یا وفات حضرت معصومه ( س) ، مسافران ورودی از محور تهران را به استفاده از این مورد ترابری ترغیب کند.
وی یکی از راهکارهای کوتاه‌مدت را استقرار پایانه در محدوده انتهای رودخانه ذکر کرد و گفت: در صورت هدایت خودروهای شخصی زائران به آن محدوده و انتقال آنان توسط مونوریل به حرم مطهر، هم بار ترافیکی هسته مرکزی کاهش می‌یابد و هم توجیه استفاده از این زیرساخت تقویت می‌شود.
رئیسی در ادامه از طرح‌های بلندمدت پیشین استان برای ایجاد منطقه گردشگری در ابتدای مسیر یاد کرد و افزود: ایجاد کاربری‌های فرهنگی، تفریحی و فراغتی در مجاورت محور مونوریل، می‌تواند عامل جذب جمعیت و حضور سرمایه‌گذاران شود تا پروژه از حالت بلاتکلیفی خارج گردد و در صورت تبدیل این محدوده به مجموعه‌ای گردشگری با قابلیت اقامت موقت زائران و اتصال آن به حرم مطهر و مسجد مقدس جمکران، انگیزه اقتصادی تکمیل پروژه تقویت خواهد شد.
حدود ۴ هزار میلیارد تومان برای مونوریل قم هزینه شده است
نماینده مردم قم خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات موجود، تاکنون تنها در بخش تجهیزات و تأسیسات این مود حمل‌ونقلی حدود ۴ هزار میلیارد تومان هزینه شده و چند میلیون دلار نیز صرف خرید ملزومات فنی شده است؛ بنابراین جمع‌آوری پایه‌ها و سازه‌های اجراشده نه مقرون به صرفه است و نه به صلاح وجهه عمومی شهر.
وی تأکید کرد: استمرار وضعیت فعلی موجب نارضایتی مردم و آسیب به سرمایه اجتماعی خواهد شد، زیرا رها شدن پایه‌های مونوریل طی سال‌های گذشته به گونه‌ای است که ممکن است در آینده به عنوان یک سازه بی‌مصرف و حتی تاریخی ناکام مورد تمسخر قرار گیرد.
رئیسی با ابراز آمادگی مجلس برای کمک به تعیین‌تکلیف طرح، گفت: کمیسیون عمران و نمایندگان استان آماده‌اند در صورت ارائه پیشنهاد کارشناسی و منطقی از سوی مدیریت شهری، در سطح ملی کمک کنند تا پروژه با مدل‌های جدید و جاذبه‌ساز توجیه‌پذیر شود.
این نماینده مجلس در پایان افزود: هزینه چندین هزار میلیارد تومانی این پروژه نه قابل حذف است و نمی‌توان آن را در وضعیت فعلی رها کرد، بنابراین لازم است شهرداری قم هرچه سریع‌تر طرح عملیاتی خود را ارائه دهد تا با همراهی مجموعه‌های ذی‌ربط، تصمیم نهایی برای فعال‌سازی محور اتخاذ شود.
تأکید بر ضرورت بازتعریف رویکرد مدیریت شهری نسبت به پروژه مونوریل قم
سید محمد حسین دهناد در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با تأکید بر ضرورت بازتعریف رویکرد مدیریت شهری نسبت به پروژه مونوریل قم، اظهار کرد: یکی از مشکلات اصلی این طرح در سال‌های گذشته آن بوده که مسئله اصلی به‌درستی تعریف نشد و بیشتر جلسات به مرور سوابق، مقایسه مدل‌های اتوبوس، مترو یا حمل‌ونقل ریلی و بررسی تاریخچه گذشته محدود شد، در حالی که باید پرسش اصلی این باشد که در شرایط کنونی چگونه می‌توان از سازه موجود در جهت نیاز واقعی شهر استفاده کرد.
وی با اشاره به انجام بخش عمده‌ای از قطعه اول این پروژه طی سال‌های گذشته، افزود: چندی پیش یکی از مشاوران تخصصی حوزه حمل‌ونقل ارزش‌گذاری انجام‌شده بر روی سازه‌ها و هزینه‌های صرف‌شده را بیش از ۴ هزار میلیارد تومان برآورد کرد که نشان می‌دهد ساده‌ترین راه یعنی رها کردن پروژه به دلیل پیامدهای اجتماعی و حقوقی نمی‌تواند راهکار مطلوبی باشد.
نبود تقاضای سفر در محور اجرای مونوریل عامل اصلی چالش
رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر قم، نبود تقاضای سفر در محور اجرای مونوریل را عامل اصلی چالش طرح عنوان کرد و گفت: در مهندسی ترافیک، هر سیستم حمل‌ونقلی زمانی مورد استقبال قرار می‌گیرد که جمعیت ساکن یا شاغل در مجاورت محور قرار داشته باشد، اما مسیر تعریف‌شده در زمان اجرای مونوریل از این مزیت بی‌بهره بوده است.
وی با اشاره به اینکه بحث ایجاد سفر و تقاضای حمل‌ونقل مقدم بر تعیین نوع سیستم ترابری است، تصریح کرد: پیش از آنکه درباره انتخاب مدلی مانند مترو، اتوبوس یا مونوریل بحث شود، باید مشخص شود چه میزان جمعیت ساکن، شاغل یا مراجعه‌کننده در محدوده مسیر وجود دارد و چه میزان تقاضا می‌تواند ایجاد شود.
دهناد با بیان اینکه تدوین طرح جامع شهری قم فرصت مناسبی برای پاسخگویی کارشناسی به این مسئله است، گفت: در این طرح، ارتباط موضوعات حمل‌ونقلی با مباحث شهرسازی بررسی می‌شود و امید است با حضور متخصصان حوزه ترافیک، شهرسازی و مسائل اجتماعی، تصمیمی اتخاذ شود که این پروژه بلاتکلیف باقی نماند.
وی بر ضرورت مشارکت نخبگان با ذهن باز و توانایی ایده‌پردازی در این روند تأکید کرد و افزود: لازم است جریان کارشناسی واقعی پیرامون پروژه مونوریل شکل بگیرد تا وضع موجود به سمت یک خروجی عملیاتی سوق پیدا کند.
رئیس کمیسیون عمران شورای شهر با اشاره به امکان ایجاد کاربری‌های مولد تقاضای سفر در مجاورت مونوریل گفت: در صورت تعریف کاربری‌های جدید در همجواری مسیر پروژه مونوریل، می‌توان به‌تدریج تقاضای سفر را افزایش داد و شرایط بهره‌برداری را فراهم کرد.
وی یکی از راهکارهای میان‌مدت را فعال‌سازی ظرفیت پارک‌سوار شمالی قم دانست و بیان کرد: در ابتدای بلوار شهید سلیمانی پارک‌سوار شمالی قرار دارد که می‌تواند برای ایجاد تقاضای سفر در فاز نخست مونوریل، مورد استفاده قرار گیرد و همچنین در انتهای مسیر فعلی و در میدان مطهری، ایستگاه تبادلی با مترو پیش‌بینی شده که می‌تواند به ترکیب حمل‌ونقل انبوه‌بر کمک کند.
دهناد افزود: در دوره دولت شهید آیت‌الله رئیسی، موضوع تأمین بخش‌هایی از منابع مالی پروژه با استفاده از اراضی دولتی نیز دنبال شد تا حداقل قطعه اول تکمیل شود، اما با شرایط پیش‌آمده و تغییر شرایط، این روند به سرانجام نرسید.
وی اظهار کرد: هرچند مشاوران طی دوره‌های مختلف سناریوهای متفاوتی را بررسی کرده‌اند، اما تا زمانی که تقاضای سفر در مسیر ایجاد نشود، تغییر سیستم حمل‌ونقل نیز راه‌گشا نخواهد بود.
رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر قم در پایان تأکید کرد: شهر همچنان در انتظار تصمیم نهایی است و تا زمانی که طرح جامع شهری به جمع‌بندی نرسد، نمی‌توان برنامه زمان‌مند و مشخصی برای آینده مونوریل ارائه داد.
