زنگزوری که من می‌شناسم
وقتی از محیطی که در آن زندگی می‌کنیم یا از آن خاطره داریم صحبت می‌کنیم، تفاوت جدی دارد با وقتی که کسی به‌عنوان کارشناس و تحلیلگر سیاسی از آنجا می‌گوید. رحیم رئیس‌نیا رابطه‌اش با قفقاز، آذربایجان و ارمنستان از جنس دیگری است؛ آن مناطق را با عشق زیسته و در فراز و فرودهای زندگی جاری مردم آن دیار مشارکت داشته است، اختلافاتشان را از نزدیک لمس کرده و در دوستی‌ها و خوشی‌های آنان سهیم بوده است.
وقتی از محیطی که در آن زندگی می‌کنیم یا از آن خاطره داریم صحبت می‌کنیم، تفاوت جدی دارد با وقتی که کسی به‌عنوان کارشناس و تحلیلگر سیاسی از آنجا می‌گوید. رحیم رئیس‌نیا رابطه‌اش با قفقاز، آذربایجان و ارمنستان از جنس دیگری است؛ آن مناطق را با عشق زیسته و در فراز و فرودهای زندگی جاری مردم آن دیار مشارکت داشته است، اختلافاتشان را از نزدیک لمس کرده و در دوستی‌ها و خوشی‌های آنان سهیم بوده است. او همچون تحلیلگران سیاسی نیست که دستی از دور بر آتش دارند و بر مبنای دانش و مشاهداتشان نظر می‌دهند، بلکه بخشی از همان مردم است و به زبان آنان سخن می‌گوید. رحیم رئیس‌نیا آثار و مقالات بسیاری درباره جنبش‌های این مناطق که بر سیاست داخلی ایران در دوره مشروطه مؤثر بوده‌اند، نوشته و منتشر کرده است. او پیش از اینکه گذرگاهی به نام زنگزور وجود داشته باشد، از مشکلات آذربایجان و نخجوان و ارمنستان اطلاع داشته است. شاید آنچه برای رحیم رئیس‌نیا اهمیت فراوانی داشته باشد این نکته است که جریان‌های سوسیالیستی دوره مشروطه از آنجا سرچشمه گرفته و موجب تحول در دیدگاه‌های سیاسی روشنفکران آن دوره شده است. ازجمله آثار رئیس‌نیا کتاب «آذربایجان جزء لاینفک ایران» است که به دورانی می‌پردازد که زمزمه‌هایی پیرامون تلاش گروهی از مسلمان‌های قفقاز برای ایجاد کشوری موسوم به آذربایجان در آن حدود پدید آمد و در بین ایرانیان نگرانی‌هایی به وجود آورد. حدود چهار ماه پیش از اعلان رسمی تشکیل چنین کشوری در بخش‌هایی از خانات مسلمان‌نشین جنوب شرق قفقاز در اواخر مه 1918، درحالی‌که کم‌و‌کیف شایعاتی از این دست هنوز به‌درستی روشن نبود، بسیاری از ایرانیان که نسبت به مخاطرات حاصل از تأسیس چنین موجودیتی در همسایگی ایالت آذربایجان آگاه بودند، در مقام مقابله برآمده و نسبت به طرح این‌گونه مطالب اعتراض کردند. رئیس‌نیا معتقد است مشکلات این منطقه دیرپاست و مسئله زنگزور نیز به سال‌ها پیش برمی‌گردد، خاصه سال 2020 که آذربایجان با کمک دیگر کشورهای ذی‌نفع ازجمله اسرائیل توانست مناطقی را که ارمنستان گرفته بود، پس بگیرد و تا گذرگاه زنگزور رسید. پس از برقراری آتش‌بس، مذاکراتی بین آذربایجان و ارمنستان صورت گرفت و در پیمان آتش‌بس استفاده آذربایجان از این گذرگاه مطرح شد، بعد از آن مشکلات و مسائل دیگری به وجود آمد و مذاکرات همچنان ادامه داشت، اما به نتیجه نرسید. تا اینکه چندی پیش به قولِ رئیس‌نیا یک‌دفعه سروکله ترامپ پیدا شد و به نظر می‌رسد که مسئله به نام ترامپ و به نفع زیاده‌طلبی‌های او در حال تمام‌شدن است. با رحیم رئیس‌نیا درباره تحولات اخیر در این منطقه و تفاهم و صلح ارمنستان و آذربایجان و مسئله زنگزور گفت‌وگو کردیم که بخش‌هایی از این گفت‌وگو به خاطرات او از منطقه اختصاص دارد.
اخبار مرتبط
شبکه شرقزنجیره خبر
