۱۶ سال انتظار برای کتابخانه مرکزی زنجان؛ رؤیایی که نیمه‌کاره مانده است
خبرگزاری دانشجو - 1404-07-08 08:22:04
به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، رضا محمدی؛ نزدیک به ۱۶ سال پیش، کلنگ ساخت «کتابخانه مرکزی زنجان» بر زمین خورد؛ پروژه‌ای که قرار بود رؤیای دیرین مردم این استان برای داشتن یک مرکز فرهنگی جامع و مدرن را محقق کند. کتابخانه‌ای در قلب شهر، بر زمینی به مساحت ۱۰ هزار متر مربع، که می‌توانست به یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های علمی و اجتماعی شمال‌غرب کشور و قلب فرهنگی استان بدل شود.
اما امروز، پس از گذشت سال‌ها، این رؤیا همچنان نیمه‌کاره است. پیشرفت فیزیکی پروژه کمتر از ۲۰ درصد بوده و سازه عظیم آن سال‌هاست در سکوت، چشم‌انتظار اعتبارات ملی مانده است. در حالی که استان‌های همسایه یکی پس از دیگری کتابخانه مرکزی خود را افتتاح کرده‌اند، زنجان همچنان با ساختمانی نیمه‌کاره و متوقف روبه‌رو، و ازیک حق طبیعی و اولیه محروم است.
برای بررسی چرایی این تأخیر طولانی و اهمیت راه‌اندازی کتابخانه مرکزی، با محمد رضاخانی، رئیس نهاد کتابخانه‌های عمومی استان گفت‌و‌گو کردیم.
چرا پروژه متوقف شد؟
رضاخانی در ابتدا با اشره به دلایل اصلی توقف پروژه، گفت: قرار بود تأمین مالی کتابخانه مرکزی بخشی از بودجه استانی و بخشی از بودجه ملی باشد. سهم استانی محقق شد، اما سهم ملی هیچ‌گاه تخصیص پیدا نکرد. سال به سال هم با افزایش هزینه‌ها و با توجه به گستردگی ابعاد پروژه، تکمیل آن سخت‌تر شد.
وی توضیح داد: در همان سال‌هایی که پروژه زنجان آغاز شده بود، استان‌هایی مثل اراک، مازندران و گیلان پروژه‌های مشابهی را شروع کردند. به آن استان‌ها بودجه تزریق شد و امروز در آستانه بهره‌برداری هستند. اما زنجان هیچ‌گاه در اولویت قرار نگرفت و پروژه روی زمین ماند.
پیگیری‌های بی‌نتیجه
رئیس نهاد کتابخانه‌ها گفت: تلاش‌های بسیاری برای جذب اعتبار صورت گرفته است وقتی مسئولیت گرفتم، موضوع را مستقیم با وزیر در میان گذاشتیم. در سفر اول شهید رئیسی، بودجه‌ای برای کتابخانه تخصیص پیدا نکرد و همه اعتبار به هنرستان هنر‌های زیبا رفت. در سفر دوم، ۱۰۰ میلیارد تومان تصویب شد، اما با شهادت رئیس‌جمهور، تخصیص انجام نشد و پروژه باز هم متوقف ماند.
راه‌های تکمیل پروژه
رضاخانی اعلام کرد: برای تکمیل پروژه کتابخانه مرکزی زنجان به حدود ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.
وی چند راهکار برای تسریع در تکمیل پروژه پیشنهاد کرد و افزود: این پروژه‌ها شامل فازبندی پروژه از ابتدا که موجب بهره‌برداری تدریجی از بخش‌هایی از کتابخانه می‌شد، مشارکت شهرداری همانطور که در شیراز برای ساخت کتابخانه مرکزی اقدام شد، جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی از طریق واگذاری بخشی از زمین برای کاربری‌های تجاری و استفاده از درآمد حاصل برای تکمیل پروژه، و مولدسازی املاک دولتی با فروش زمین‌های مازاد برای تخصیص بودجه به کتابخانه.
همچنین وی اشاره کرد: بخشی از هزینه‌ها از طریق بودجه‌های در اختیار نمایندگان مجلس نیز قابل تأمین است، همانطور که نماینده ابهر بودجه‌ای برای تکمیل کتابخانه این شهر اختصاص داد.
با این حال، رضاخانی تأکید کرد که این راه‌حل‌ها در اختیار نهاد کتابخانه‌ها نیست و تکمیل پروژه تنها از محل بودجه‌های ملی یا تملک دارایی ممکن است. تصمیم‌گیری در این زمینه باید در سازمان برنامه و بودجه و معاونت عمرانی استانداری صورت گیرد.
خدمات متمایز کتابخانه مرکزی
اما چرا این پروژه تا این اندازه اهمیت دارد؟ رضاخانی در این خصوص گفت: کتابخانه مرکزی فقط یک کتابخانه عمومی بزرگ نیست؛ بلکه هویت ویژه و خدمات جامع دارد. مثلا بخش پژوهشگران، منابع دست اول و به‌روز، سالن‌های مطالعه متنوع، آرشیو اسناد و مطبوعات، و حتی پژوهش‌سرا‌ها در آن پیش‌بینی شده است.
به گفته او، کتابخانه‌های مرکزی نسل چهارم در دنیا، فراتر از کتابخانه‌های سنتی عمل می‌کنند.
وی در این خصوص مطرح کرد: میزبان استارتاپ‌ها و کارگاه‌های آموزشی، باشگاه‌های اجتماعی و فرهنگی، مرکز آموزش مادام‌العمر برای همه اقشار، از کودک تا سالمند، و پایگاه دیپلماسی فرهنگی و علمی.
وی اضافه می‌کند: امروز کتابخانه‌های بزرگ جهان با هوش مصنوعی و فناوری‌های نوین پیشگام‌اند. کتابخانه مرکزی زنجان هم می‌توانست چنین نقشی ایفا کند.
دیپلماسی فرهنگی؛ حلقه مفقوده زنجان
کتابخانه مرکزی می‌تواند دروازه ارتباطات فرهنگی ما با جهان باشد. درست مثل کتابخانه Oodi در فنلاند یا Idea Store در لندن که به قرارگاه فرهنگی و محل برخورد فرهنگ‌ها تبدیل شده‌اند.
رضاخانی در گفت‌و‌گو با ما نیز همین ایده را پررنگ کرد و افزود: وقتی مهمانی خارجی به زنجان می‌آید، ما فقط می‌توانیم بازار شهر را نشان بدهیم. اما فرهنگ مکتوب و میراث فکری خود را کجا عرضه کنیم؟ کتابخانه مرکزی می‌تواند محل معرفی شیخ اشراق، اسناد تاریخی، آثار بزرگان و نشست‌های بین‌المللی باشد.
کتابخانه مرکزی؛ حق طبیعی مردم زنجان
رئیس نهاد کتابخانه‌ها گفت: نبود کتابخانه مرکزی مثل این است که یک استان دانشگاه نداشته باشد. این حق طبیعی و اولیه مردم زنجان است. فرهنگ زیربنای توسعه است و کتابخانه مرکزی، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌های توسعه فرهنگی. رضاخانی هشدار می‌دهد: در آینده، وقتی سایر استان‌ها کتابخانه مرکزی خود را افتتاح کنند، نداشتن آن در زنجان به یک خلأ جدی تبدیل خواهد شد.
چه زمانی قرار است این رؤیای ۱۶ ساله به حقیقت بدل شود؟
کتابخانه مرکزی زنجان، امروز بیش از آنکه یک پروژه عمرانی نیمه‌تمام باشد، یک مطالبه عمومی و یک نیاز تمدنی است. ساختمانی که اگر به سرانجام برسد، نه‌تنها خدمات پژوهشی و فرهنگی نسل جدید را پاسخ خواهد داد، بلکه می‌تواند زنجان را به قطب فرهنگی شمال‌غرب کشور بدل کند.
این کتابخانه امروز تنها یک سازه نیمه‌کاره نیست؛ نمادی از آرزو‌های بر زمین‌مانده مردم این شهر است. پروژه‌ای که می‌توانست از همان سال‌های نخست، نقطه عطفی در مسیر فرهنگی استان باشد، حالا به نشانی از تعلل‌ها و غفلت‌های پیاپی تبدیل شده است.
ساختمانی که بر یکی از بهترین زمین‌های زنجان بنا شده، با ظرفیت آنکه به پایگاه علمی، پژوهشی و فرهنگی نسل‌های آینده بدل شود، سال‌هاست در سکوت و خاکستر فراموشی جا مانده است. در حالی که استان‌های همجوار با بهره‌برداری از کتابخانه‌های مرکزی خود گامی مهم در ارتقای زیرساخت‌های فرهنگی برداشته‌اند، زنجان همچنان چشم‌انتظار تصمیمی جدی از سوی مسئولان ملی و استانی است.
اهمیت کتابخانه مرکزی تنها در داشتن چند تالار مطالعه و مخزن کتاب خلاصه نمی‌شود. این مرکز می‌تواند مأمن پژوهشگران، خانه دوم دانشجویان، باشگاه اجتماعی جوانان، پاتوق فرهنگی خانواده‌ها و حتی دروازه دیپلماسی فرهنگی استان باشد؛ جایی که هم اسناد تاریخی زنجان حفظ شود و هم امکان ارتباط علمی و فرهنگی با جهان فراهم آید.
با توجه به شرایط فعلی، یک واقعیت روشن است: اگر امروز تصمیمی جدی برای تکمیل پروژه گرفته نشود، هزینه‌های فردا چند برابر خواهد بود. هر سال تعویق نه‌تنها بار مالی سنگین‌تری بر دوش استان و کشور می‌گذارد، بلکه فاصله زنجان با سایر استان‌ها را در حوزه فرهنگی بیشتر می‌کند.
کتابخانه مرکزی زنجان حق طبیعی مردم این شهر است؛ حقی که نه باید به آینده‌ای نامعلوم حواله داده شود و نه در کشاکش بودجه‌ها و اولویت‌بندی‌های ملی گم شود. مردمی که میراث‌دار اندیشه‌های شیخ اشراق، تاریخ پرشکوه عاشورایی و فرهنگی غنی هستند، سزاوار داشتن مرکزی در تراز جهانی‌اند.
اکنون پرسش بزرگ در برابر ماست: چه زمانی قرار است این رؤیای ۱۶ ساله به حقیقت بدل شود؟ و آیا مدیران، نمایندگان و تصمیم‌گیران کشور این بار صدای زنجان را خواهند شنید و این مرکز را از رویای دور، به واقعیتی ملموس برای مردم بدل خواهند کرد؟
خبرگزاری دانشجو تا حصول نتیجه، پیگیر ابعاد مختلف این پروژه خواهد بود.
